Pies Kawelin - historia 

Pies Kawelin wrócił do Białegostoku. Rosjanie uważają, że jego nazwa obraża ich dumę!

Pies Kawelin to rzeźba, która poza swoją ciekawą formą ma równie bogatą historię. Rzeźba przypominająca buldoga stała dawniej przy ogrodzeniu pałacu Branickich naprzeciwko kościoła farnego. Pierwotna rzeźba zaginęła w 1944 roku. Najprawdopodobniej została zrabowana przez wycofujących się żołnierzy niemieckich. Co ciekawe – rzeźba do dziś budzi emocje. Rosjanie uważają, że pomnik, a raczej jego nazwa, obraża ich dumę. Czy słusznie? 

Pies Kawelin – historia

Rzeźba Pies Kawelin pierwotnie powstała w 1936 roku. Stworzyli ją białostoccy artyści – Piotr Sawicki i Józef Sławicki. Rzeźba stała początkowo przy ogrodzeniu słynnego pałacu Branickich. W lipcu 1944 roku, wycofujące się wojska Wermachtu najprawdopodobniej zrabowały rzeźbę uznając, że jest ona cennym symbolem dla Polaków. Od tamtego czasu słuch po niej zaginął.

W 2006 roku replika rzeźby wróciła do Białegostoku. Pies Kawelin został odtworzony przez rzeźbiarkę Małgorzatę Niedzielko i staraniem Podlaskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych stanął na białostockich plantach. Latem 2024 roku pomnik został zniszczony przez wandali. Po niemal dwóch miesiącach prac konserwatorskich, odnowiona rzeźba wróciła w okolicę pałacu Branickich, a więc bliżej swojego pierwotnego miejsca przeznaczenia.

Rzeźba przyjechała na Bulwary Kościałkowskiego prosto z pracowni Lucyny Markiewicz, gdzie przywrócono jej pierwotną strukturę i wygląd. Dodatkowo zabezpieczono powierzchnię przed czynnikami zewnętrznymi warstwą impregnacyjną i antygraffiti. Prace konserwatorskie przebiegały pod okiem autorki rzeźby Małgorzaty Niedzielko.

Pies Kawelin – pochodzenie nazwy

Według pogłosek, imię psa pochodzi o carskiego pułkownika Mikołaja Kawelina osiadłego na Białostocczyźnie. Wyraz twarzy psa miał do złudzenia przypominać rosyjskiego żołnierza. Kawelin słynął ze swoich sumiastych wąsów i – jak określają to historycy – wyjątkowej brzydoty, co miał podkreślać pomnik. Warto tu dodać, że mimo swojego pochodzenia i ówczesnej sytuacji w Polsce, Kawelin nie był uznawany za wroga Polaków. Ba, był prezesem klubu Jagiellonia (tu warto nadmienić, że o jego grobowiec do dziś dbają kibice Jagielloni), działał społecznie na rzecz sportu i kultury, a według jednej z legend, uratował życie Józefowi Piłsudskiemu, za co ten podarował mu spory majątek ziemski.

Druga wersja historii dotyczącej pochodzenia imienia rzeźby mówi o stróżu imieniem Kawielin pracującym w przedwojennym hotelu Ritz, który znajdował się w Białymstoku. Ówczesny Ritz nie miał jednak nic wspólnego (poza nazwą) z legendarną siecią założoną przez Ceasara Ritza. Historycy są jednak bardziej skłonni do tej pierwszej wersji, w szczególności, że wyraz twarzy sympatycznego psa, jest naprawdę podobny do twarzy rosyjskiego pułkownika.

Spór o nazwę – pies Kawelin obraża Rosjan

Rosjanie uważają, że nazwa ta obraża ich dumę narodową. Od 2009 r. działacze Rosyjskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego w Białymstoku lansują nową interpretację rzeźby. Ich zadaniem „Pies Kawelin” obraża dumę narodową Rosjan i dlatego nazwa powinna zostać zmieniona na „Pies Kawelina”. Propozycja przeszła bez echa i białostoczanie wciąż nazywają rzeźbę Kawelinem.

„Pies dla człowieka? Proszę państwa, jak państwo myślą, jaka byłaby reakcja Polaków, gdyby w Rosji wystawiono pomnik pieska i nazwano go Wałęsą czy kimś innym?” – perorowała w Sejmie Halina Romańczuk w 2009 roku.

Co na to sam pułkownik Kawelin? Według wspomnień mieszkańców miasta, emerytowany żołnierz dobrze wiedział, że mieszkańcy ochrzcili rzeźbę jego imieniem i sam wspominał, że nie ma z tym problemu. Co więcej, niejednokrotnie odwiedzał rzeźbę i chętnie żartował z podobieństw. Zważając równie na fakt, że białostoczanie nie darzyli carskiego pułkownika nienawiścią, można uznać, że rzeźba była subtelnym żartem (z którego śmiał się sam zainteresowany), a nie zniewagą wymierzoną w Rosję.

źródło: UM Białystok / https://www.bialystok.pl/ 

Czytaj też: Architektura w Polsce | Białystok | Rzeźba | Ciekawostki | Sztuka | Historia | Place, Skwery, Parki