Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków poinformował, że plac Teatralny w Warszawie ze swoim historycznym układem urbanistycznym został wpisany do rejestru zabytków. Jak dowiedziała się redakcja whiteMAD, ułatwi to przywrócenie zielonego charakteru tej przestrzeni. Wpis do rejestru sprawia, że zielone zmiany będą musiały zostać skonsultowane z konserwatorem i jest to dobra wiadomość.
To koniec długiej historii. Postępowanie dotyczące objęcia placu ochroną konserwatorską wszczęto już w 1994 r. Dziś wreszcie stało się faktem i ochroną objęty został obszar, który wyznaczają zabytkowe budynki Teatru Wielkiego, Pałacu Blanka, Kamienicy Dmuszewskiego, kamienicy przy ul. Senatorskiej27/Wierzbowej 11.
Objęty ochroną plac stanowi fragment historycznej części Warszawy z Traktem Królewskim i Wilanowem. Zespół ten ma status pomnika historii. Znajduje się też w granicach strefy buforowej Historycznego Centrum Warszawy wpisanego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Biuro wojewódzkiego konserwatora wskazuje na historyczne elementy, takie jak pomnik Wojciecha Bogusławskiego, Stanisława Moniuszki oraz marmurowa kolumna (pomnik Geodezji Europejskiej), która wyznacza stanowisko pomiarowe z 1872 r.
Plac, który znamy dzisiaj, wyznaczony został w pierwszej połowie XIX w. Został on ściśle związany z adaptacją pałacu Jabłonowskich na stołeczny ratusz oraz budową gmachu Teatru Wielkiego. Co ciekawe, wcześniej w tym miejscu znajdowało się targowisko Pociejów.
Historyczna wartość
Swój reprezentacyjny charakter plac zyskał po wzniesieniu Teatru Narodowego, który zbudowany został według projektu Antoniego Corrazziego. Plac pokryła wtedy kamienna nawierzchnia, a ciągi jezdne drewnianym brukiem. Kilka lat później w centralnej części zbudowano fontannę z żeliwnymi figurami syren i chłopców. Fontannę otoczyły latarnie gazowe, zieleniec i drzewa. Plac zmieniał się z biegiem lat. Gazowe latarnie zastąpiono elektrycznymi, ustawiono budki telefoniczne, a przed teatrem wydzielono pojazd dla samochodów. Zbudowano też parking dla samochodów wyłożony brukiem kamiennym, a następnie asfaltem.
W dwudziestoleciu międzywojennym plac Teatralny był ważnym miejscem na mapie Warszawy. Dzięki licznym sklepom i kawiarniom tętnił życiem. Plac był też miejscem organizowania manifestacji i defilad. Już w latach 40. zabudowania wokół placu uległy poważnym zniszczeniom. Teatr odbudowano według projektu Bohdana Pniewskiego.
Biuro wojewódzkiego konserwatora zabytków wskazuje na wartość artystyczną placu. Wyraża się ona w jego regularnej, symetrycznej kompozycji podkreślającej rangę gmachu Teatru Wielkiego oraz w spójny sposób wyprowadzającej główne ciągi komunikacyjne ulicami narożnymi. Konserwator wskazuje porównanie, warszawski plac Teatralny swoją rangą odpowiada najważniejszym reprezentacyjnym założeniom w innych miastach w Europie i podaje przykład Piazza del Plebiscito w Neapolu.
Wartość historyczna założenia urbanistycznego wynika także z roli, jaką plac Teatralny pełnił od początku XIX w. do czasów współczesnych. Swoją reprezentacyjną formą podnosił prestiż Warszawy, która po utracie przez Polskę niepodległości straciła rangę stolicy oraz nawiązywał do dokonujących się na terenie Europy przemian urbanistycznych przestrzeni miejskich. Dzieje placu odzwierciedlają zmieniające się koncepcje powojennej odbudowy miasta – od zachowywania reliktów zabudowy w pierwszych powojennych miesiącach, poprzez niemal całkowite wyburzenie północnej pierzei w latach 50. XX w., próby kreowania nowej przestrzeni miejskiej i równolegle odbudowę w historyzującej formie – czytamy w komunikacie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Przesuń suwak PRZED i PO:
Co z zazielenieniem placu Teatralnego?
Wpisanie placu do rejestru zabytków zbiega się z dyskusją o jego przebudowie. Z placu miałby zniknąć ogromny parking, a na jego obszarze znowu miałyby pojawić się drzewa i fontanna. Koncepcję zmian wypracowano podczas warsztatów, które na zlecenie miasta przeprowadziła MAU Architecture & Urbanism. O jej wynikach pisaliśmy już w czerwcu 2023 r. TUTAJ. Plan zakłada przywrócenie zielonego charakteru placu, aby ponownie stał się miejscem umożliwiającym odpoczynek i relaks.
Jak dowiedziała się redakcja magazynu whiteMAD, wpisanie placu do rejestru zabytków nie koliduje z koncepcją zmian. Pracownia MAU Architecture & Urbanism wskazuje, że koncepcyjne zmiany przygotowała w oparciu o historyczne wartości. Co więcej, przyznaje, że wpis do rejestru sprawi, że projekt przebudowy będzie musiał uwzględniać wymogi wskazane przez konserwatora, co ma zapewnić dobry efekt prowadzonych prac. Póki co nie znamy daty ich rozpoczęcia.
źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków (https://mwkz.pl)
Czytaj też: Warszawa | Urbanistyka | Place, Skwery, Parki | Miasto | whiteMAD na Instagramie
Przesuń suwak PRZED i PO:
.
