Miejsce z historią: Plac Zbawiciela w Warszawie. Poznaj nieznane!

Miejskie place są ważnym elementem każdego miasta. To tam ludzie skupiają się aby robić zakupy, sprzedawać towary, spotykać się towarzysko czy dla rekreacji, a nawet wyrażać swoje zdanie w formie np. protestów. Tak było od początku istnienia miast, i tak jest aż do dziś. W Warszawie jest mnóstwo różnych placów i placyków, które są starsze i młodsze oraz pełnią rozmaite funkcje. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych i najchętniej odwiedzanych jest bez wątpienia plac Zbawiciela.

Plac został wytyczony około 1768 roku jako jeden z placów gwiaździstych Osi Stanisławowskiej. Jego okrągły kształt sprawił, że nazwano go Rotundą, a obecną nazwę nadano mu oficjalnie w 1922 roku i pochodzi ona od znajdującego się przy placu kościoła Najświętszego Zbawiciela.

Plac przed 1939 rokiem.

Od momentu wytyczenia placu jego okolica miała charakter podmiejski. W 1829 roku rodzina Garnierów wybudowała przy przy placu karczmę zwaną Czerwoną, której nazwa najprawdopodobniej nawiązywała do koloru cegły, z której wzniesiono budynek.

Po 1880 roku plac był stopniowo zabudowywany kamienicami czynszowymi, dlatego zdecydowano o poprowadzeniu tamtędy linii tramwaju konnego, a w 1908 roku – tramwaju elektrycznego. Urządzony pośrodku placu skwer aż do 1968 roku tramwaje objeżdżały dookoła. Rok później tory w ciągu ulicy Marszałkowskiej przesunięto na środek placu. W związku z rozwojem tej części Warszawy oraz wzrostem liczby ludności, pod koniec XIX wieku podjęto starania o budowę nowej świątyni. W 1901 roku rozebrano Czerwoną Karczmę, rozpoczynając na jej miejscu budowę kościoła Najświętszego Zbawiciela. Świątynia powstała z okazji jubileuszu roku 1900. 12 października 1901 odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego. Realizację budowy powierzono architektowi Józefowi Piusowi Dziekońskiemu. Świątynia zaprojektowana została na planie krzyża łacińskiego. Dwie wieże miały nawiązywać do wież jasnogórskich, natomiast nieistniejąca już dziś sygnaturka przypominała wieżę ratusza w Poznaniu. Ponadto szczyty naw przypominają wzór spichlerzy z Kazimierza Dolnego, a kaplica Matki Bożej nawiązuje w swej formie do kształtu Kaplicy Zygmuntowskiej katedry na Wawelu.
Kościół został w 1907 roku przekazany w całości do użytku a parafię pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela erygowano 1 stycznia 1911 roku. Wybuch I wojny światowej spowodował, że prace związane z wykończeniem i dekoracją wnętrza toczyły się aż do wybuchu II wojny światowej.

Widok na plac w roku 1935 i obecnie.

Widok na kamienicę Jasieńczyka-Jabłońskiego, lata powojenne i współcześnie.

Widok na plac, lata okupacji i współczesność.

W czasie II wojny światowej kościół uległ poważnym zniszczeniom. We wrześniu 1939 roku podczas bombardowań Warszawy pociski zniszczyły sygnaturkę, zachodnią wieżę i dach. Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1944, gdy po upadku powstania warszawskiego Niemcy przystąpili do wyburzenia domów i świątyń. W czasie powstania warszawskiego rejon placu był terenem walk toczonych m.in. przez żołnierzy Batalionu „Ruczaj”. Kamienice znajdujące się wokół placu również zostały uszkodzone albo wypalone.
Po zakończeniu wojny szybko zostały podjęte prace przygotowawcze do odbudowy zniszczeń. Na początku lat 50. w czasie budowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (tzw. MDM) południową część placu Zbawiciela obudowano budynkami z kolumnadą i lokalami w podcieniach. W jednym z projektów odbudowy placu pojawił się pomysł rozbiórki wież kościoła Najświętszego Zbawiciela, jednak ten pomysł nie został zrealizowany. Prace remontowe świątyni trwały do 1948 roku – wtedy to udostępniono ją wiernym. W północnej części placu pozostawiono trzy najlepiej zachowane przedwojenne kamienice, które po wojnie uległy przebudowom i uproszczeniom.

Rok 1935 i 1944.

Rok 1944 i 2021.

Rok 1935 i 2021.

W 2011 roku w trakcie prac remontowych torowiska tramwajowego został odkopany niemiecki schron Ringstand 58c, zbudowany przez Niemców w 1944 roku dla obrony Twierdzy Warszawa. Schron planowano wydobyć i przekazać do Muzeum Wojska Polskiego, jednak ze względu na duże ryzyko opóźnienia terminu zakończenia prac, podjęto decyzję o jego zasypaniu.

W latach 2012–2015 na środku placu znajdowała się instalacja „Tęcza” autorstwa Julity Wójcik. Była to tęcza wykonana ze sztucznych kwiatów, stworzona z okazji prezydencji Polski w Unii Europejskiej. Sprzed siedziby Parlamentu Europejskiego w 2012 roku trafiła na plac Zbawiciela. Początkowo miała tam stać tylko przez trzy miesiące, jednak stała się lubianym i rozpoznawanym obiektem, wobec czego postanowiono ją pozostawić na stałe. Niestety, była wielokrotnie celem aktów wandalizmu podyktowanego nienawiścią. Ostatecznie tęcza została zdemontowana i przekazana do kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.

Ale nie tylko ten obiekt sztuki współczesnej sprawił, że plac był atrakcyjnym i ciekawym miejscem. Od lat 60. XX wieku działała tam legendarna restauracja Corso, w 2002 roku przy placu ulokowała się kawiarnia Karma, w 2007 roku w dawnej restauracji Mesa został otwarty Plan B, a w 2011 roku po sąsiedzku zaczęła działać Charlotte. Miejsce to tętni życiem, latem powiększa się nawet ogródki restauracyjne i barowe kosztem jezdni. Nie sposób zliczyć wszystkich kawiarni, restauracji i barów, które działają dziś w najbliższej okolicy tak zwanego Zbawixa. Plac ma od lat taką właśnie tożsamość. Nie zapominajmy, że przed powstaniem kościoła Najświętszego Zbawiciela stała tam słynna Czerwona Karczma.

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować:

– NIEDOCENIONE PIĘKNO: PAŁAC KRONENBERGA W WARSZAWIE
– KRÓL WARSZAWSKICH PRZEPRAW: MOST KSIĘCIA JÓZEFA PONIATOWSKIEGO

– NIEISTNIEJĄCE ZABYTKI: CZERWONY PAŁAC BRANICKICH W WARSZAWIE
– PERŁY PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY: FILHARMONIA NARODOWA KIEDYŚ I DZIŚ

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Metamorfoza | Polska