Na północnym wybrzeżu Walii, w malowniczej okolicy półwyspu Llŵn, znajduje się miejsce o ogromnym znaczeniu historycznym – Polska Wioska w Penrhos. Osiedle powstało po II wojnie światowej jako schronienie dla polskich weteranów i ich rodzin, którzy nie mogli lub nie chcieli wrócić do ojczyzny rządzonej przez komunistów. Teraz jednak, po dekadach funkcjonowania jako tętniące życiem centrum polskiej społeczności, miejsce to ma zostać zburzone, by ustąpić miejsca nowym osiedlom mieszkaniowym.
Polska Wioska w Penrhos – historia
Po zakończeniu II wojny światowej tysiące Polaków znalazło się w Wielkiej Brytanii, nie mogąc lub nie chcąc wrócić do kraju, który trafił pod kontrolę Związku Radzieckiego. Wielu z nich stanowili byli żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w tym członkowie Armii generała Władysława Andersa, którzy przeszli przez piekło Syberii i szlak bojowy przez Bliski Wschód, Włochy i Europę Zachodnią. W ramach pomocy dla uchodźców polskich powstało wiele osiedli, a jednym z najważniejszych stało się Penrhos, zorganizowane na terenie dawnej bazy Królewskich Sił Powietrznych (RAF). Od końca lat 40. XX wieku Penrhos stało się domem dla około 200 Polaków. Wioska miała własny kościół katolicki, bibliotekę, ośrodek harcerski i różne udogodnienia społeczne, które podtrzymywały polską tożsamość i tradycję wśród mieszkańców. W centrum osady stanął duży metalowy krzyż z napisem w trzech językach: polskim, walijskim i angielskim – „W drodze do Wolnej Polski”. Symbolizował on nadzieję i tęsknotę za ojczyzną, której wielu mieszkańców nigdy nie zobaczyło ponownie.
Fot. clwydalyn.co.uk
Decyzja o wyburzeniu polskiej enklawy i plany na przyszłość
Po dekadach działalności, liczba mieszkańców Polskiej Wioski zaczęła się kurczyć. W 2020 roku teren przekazano organizacji zajmującej się budową mieszkań socjalnych, ClwydAlyn, która zaplanowała gruntowną przebudowę. W jej miejsce powstanie 107 nowych domów i mieszkań, przeznaczonych głównie dla osób starszych oraz rodzin w trudnej sytuacji finansowej. Niektóre elementy dawnej osady, w tym kościół i ogród pamięci, zostaną zachowane. Decyzja ta spotkała się jednak z rozczarowaniem części mieszkańców, zwłaszcza starszego pokolenia, dla którego Penrhos było domem oraz symbolem przetrwania i wspólnoty. 90-letnia Maria Owsianka, jedna z mieszkanek, w rozmowie z BBC Cymru Fyw wyraziła smutek, mówiąc: „Nie spodziewaliśmy się, że zostaniemy ponownie zmuszeni do opuszczenia naszych domów”.
Kontekst społeczny i potrzeby lokalnej społeczności
Penrhos leży w sercu walijskiego obszaru językowego, gdzie od lat trwa kryzys mieszkaniowy. Wzrost cen nieruchomości i duża liczba domów kupowanych jako sezonowe rezydencje sprawiają, że lokalna społeczność ma trudności ze znalezieniem dostępnych mieszkań. Władze regionu podkreślają, że projekt diametralnej przebudowy Polskiej Wioski jest kluczowy dla zapewnienia miejsc zamieszkania najbardziej potrzebującym. Mimo że wkrótce zamknie się pewien ważny rozdział w historii polskiej emigracji, nowe inwestycje mają na celu kontynuację ducha wspólnoty. Jak zaznaczył Craig Sparrow z ClwydAlyn, dla władz istotne jest zachowanie silnych więzi społecznych, które przez dekady charakteryzowały to wyjątkowe miejsce.
Polska Wioska w Penrhos i jej dziedzictwo
Historia Polskiej Wioski w Penrhos to świadectwo losów Polaków, którzy po wojnie znaleźli schronienie na obczyźnie, budując tam namiastkę utraconej ojczyzny. Decyzja o jej rozbiórce i zastąpieniu nowoczesnym osiedlem to nieunikniona zmiana, która wpisuje się w szerszy kontekst społeczno-ekonomiczny regionu. Choć fizyczna struktura wioski zniknie, pamięć o jej mieszkańcach i ich historii nadal pozostanie żywa.
Źródło: tvpworld.com, clwydalyn.co.uk
Czytaj też: Architektura | Osiedle | Miasto | Historia | Wielka Brytania | Ciekawostki
