Neoklasycystyczny pomnik Adama Mickiewicza znajduje się na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł sztuki publicznej w Polsce, które nie tylko upamiętnia wielkiego twórcę, ale również wpisuje się w historię miasta oraz narodowej tożsamości. Pomnik został zaprojektowany przez polskiego rzeźbiarza Cypriana Godebskiego i odsłonięty 24 grudnia 1898 roku, w setną rocznicę urodzin poety. Jego realizacja była wynikiem szerokiej inicjatywy społecznej, zainicjowanej przez Społeczny Komitet Budowy Adama Mickiewicza. W komitecie znaleźli się m.in. Henryk Sienkiewicz, Leopold Kronenberg, Wojciech Gerson oraz Ludwik Szwede.
Pomnik stanął na placu powstałym po wyburzeniu budynków na terenie dawnej jurydyki Dziekanka, gdzie wcześniej znajdowała się fontanna, przeniesiona później na plac Bankowy. Cała kompozycja, łącznie z otoczeniem, była dziełem architektów Józefa Piusa Dziekońskiego i Władysława Marconiego.
Posąg po odlewie. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona
Pomnik przedstawia Adama Mickiewicza w pozycji stojącej, z prawą ręką na sercu i płaszczem przewieszonym przez lewe ramię. Sama figura ma wysokość 4,5 metra i została odlana we Włoszech, a cały pomnik wraz z granitowym postumentem mierzy ok. 10 m. Granitowy cokół i kolumna wykonane zostały z kamienia pochodzącego z Baveno w Piemoncie. W kompozycji pomnika wyróżniają się elementy dekoracyjne, takie jak głowa Apollina, gałązki palmowe z lirą i zwojami papirusu, które znajdują się w dolnej części kolumny. Na tablicy widnieje napis: „Adamowi Mickiewiczowi – Rodacy 1898”.
Ozdobne ogrodzenie pomnika, wykonane według projektu Zenona Chrzanowskiego, składa się z kutych żelaznych prętów z motywami roślinnymi, które zostały wykonane przez warszawską firmę S. Zielezińskiego. W narożnikach ogrodzenia umieszczono osiem dwuramiennych latarń. Odsłonięcie pomnika miało miejsce w atmosferze napięć politycznych i społecznych. Władze rosyjskie, obawiając się patriotycznych manifestacji, ograniczyły uroczystość do minimum. Wzięli w niej udział jedynie zaproszeni goście z biletami wstępu. W ceremonii uczestniczyło około 12 tysięcy osób, w tym córka poety, Maria Górecka. Po uroczystości odbył się bankiet w Resursie Kupieckiej, na którym Henryk Sienkiewicz wręczył Godebskiemu okolicznościowy medal.
Pomnik w roku 1937 i obecnie. Fot. Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i Witia, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
W 1944 roku, po upadku Powstania Warszawskiego, Niemcy zdemontowali pomnik i wywieźli go do Rzeszy. Po wojnie fragmenty, w tym głowa i fragment torsu, zostały odnalezione w Hamburgu i rewindykowane do Polski. Kopię figury wykonał Jan Szczepkowski przy współpracy Józefa Trenarowskiego, która została odlana przez firmę Braci Łopieńskich. Odtworzono także cokół i ogrodzenie. Pomnik odsłonięto ponownie 28 stycznia 1950 roku przy udziale Bolesława Bieruta na zakończenie jubileuszowego Roku Mickiewiczowskiego. Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie stał się miejscem wielu ważnych wydarzeń historycznych, np. 30 stycznia 1968 roku miała miejsce manifestacja studencka przeciwko zdjęciu z afisza Teatru Narodowego spektaklu „Dziady” w reżyserii Kazimierza Dejmka.
Pomnik Adama Mickiewicza na Krakowskim Przedmieściu pozostaje ważnym symbolem kultury polskiej oraz miejscem pamięci narodowej, które niezmiennie przyciąga uwagę warszawiaków oraz turystów.
Źródło: dzieje.pl, histmag.org
Czytaj też: Zabytek | Historia | Rzeźba | Warszawa | Ciekawostki
