Price Tower w Oklahomie to jedyny wieżowiec projektu Franka Lloyda Wrighta i jeden z zaledwie dwóch projektów architekta w orientacji pionowej. Siedziba firmy Harolda C. Price’a miała być jak „wysokie drzewo wyciągnięte z lasu, które ktoś ustawił na prerii Oklahomy”. Modernistyczne zdobienia i specjalnie zaprojektowane meble czynią z budynku dzieło sztuki. Z kolei, czerwień Cherokee Red we wnętrzach nie pozostawia wątpliwości co do tego, kto zaprojektował budynek. Niestety w ostatnich latach zabytkowy wieżowiec znalazł się w samym sercu kontrowersji związanej z jego nowym, podejrzanym nabywcą. W 2023 r. Price Tower sprzedano za symboliczne 10 dolarów.
Wieżowiec uciekinier
Kiedy Harold C. Price zapytał znajomego architekta i dziekana wydziału architektury Uniwersytetu Oklahomy o to, kto najlepiej zaprojektowałby siedzibę jego firmy, architekt Bruce Goff od razu wskazał na Franka Lloyda Wrighta. Z kolei Wright od dawna planował stworzenie wyróżniającego się wieżowca. Plany z lat 20. przedstawiają projekt wieżowca mieszkalnego w Nowym Jorku, który nigdy nie został zrealizowany z powodu Wielkiej Depresji. Dobra okazja do wykorzystania tego pomysłu pojawiła się wraz ze zleceniem od Price’a, będącego właścicielem lokalnej firmy zajmującej się budowaniem rurociągów. Warto dodać, że budowa trwała cztery lata i zakończyła się w 1956 r.
W pewnym sensie samotny wieżowiec „uciekł” z Nowego Jorku aż na stepy Oklahomy, a konkretnie do niewielkiego miasta Bartlesville. Mimo statusu wieżowca Price Tower nie jest wcale najwyższym budynkiem w mieście, a jego wysokość wynosząca 67 m nie ma wcale konkurować z innymi wysokościowcami. Atuty Price Tower leżą przede wszystkim w jego formie i interesujących detalach.
Miedziane drzewo
Price Tower wygląda inaczej z każdej strony. Takie rozwiązanie ma nawiązywać do motywu różnorodnego drzewa. Rdzeniem budynku są szyby wind rozłożone na planie czteroramiennego wiatraka. Jest to „pień drzewa” odlany z betonu do gotowych form. Pomiędzy ramionami rdzenia zawieszono rzędy kondygnacji, co widać szczególnie od dołu. Z kolei malowane płytki z miedzi mają symbolizować liście. Metalowe panele przybierają różne kształty i ułożenia, co jeszcze bardziej urozmaica fasadę. Zauważalne są zarówno żyletkowe panele ułożone poziomo, które dodatkowo oddzielono pasami zdobionych miedzianych płytek, jak i elementy pnące się w górę wraz z rzędami wysokich okien. Warto dodać, że wertykalne linie budynku stoją w pełnej opozycji do innego klasycznego dzieła Wrighta, czyli Fallingwater, o którym można przeczytać TUTAJ.
Niektórzy mniej zaznajomieni z twórczością Wrighta mogliby nie skojarzyć Price Tower ze sławnym architektem, jednak pewne detale zdradzają jego mistrzowską rękę. Mowa tu głównie o wnętrzu, w którym podłogi wykonano z barwionego betonu w kolorze czerwieni Cherokee Red. Ulubiony kolor architekta świetnie łączy się z lekko kremowym betonem ścian. Kształty trójkątnych lamp czy kanciasta spirala świetlika nad lobby także wskazują na mistrza modernizmu.
Poszczególne sekcje budynku są bardzo zróżnicowane. W Price Tower można dostrzec standardowe przestrzenie biurowe, apartamenty z antresolami i szerokie lobby zlokalizowane w niższej betonowej bryle. Price poprosił Wrighta, by ten stworzył sekcję mieszkalną, która przyniesie dodatkowy zysk. Na samej górze architekt zaprojektował także penthouse przeznaczony dla właściciela. Co ciekawe, antresole w części mieszkalnej kontynuują motyw zewnętrznych płytek z miedzi. Kanty tych elementów „przebijają” nawet szklane ściany i wychodzą na zewnątrz, tworząc tym samym ostrą krawędź w płaskiej fasadzie.
Stanowa sława
Price Senior zmarł w 1962 r., a jego synowie wraz z matką prowadzili firmę aż do 1981 r. W końcu Price’owie sprzedali wieżowiec firmie paliwowej Philips Petroleum i założyli osobne biznesy. Nowy właściciel używał pomieszczeń Price Tower jedynie jako powierzchnia magazynowa. Na szczęście w 2000 r. budynek został przekazany w ręce Price Tower Arts Center, będącej lokalną organizacją prowadzącą muzeum sztuki i architektury Wrighta. W kolekcji muzeum znajduje się sztuka nowoczesna oraz meble projektu architekta. Stoły i krzesła zaprojektowane przez Wrighta nawiązują do zdobień Price Tower swoimi kształtami i miedzianym wykończeniem. Co ciekawe, w kolekcji znajdują się jeszcze meble o trójkątnych kształtach przekazane przez Bruce’a Goffa. Do ekspozycji dołączono także odrestaurowane biura Price’a z lat 50. Dzięki nowym właścicielom w budynku powstały również sklepy i niewielki hotel Price Tower Inn.
Obiekt został wpisany na listę zabytków dopiero w 2007 r., mimo że od wielu lat jego architektura rozsławiała Bartlesville na całym Południu. Władze chciały nawet, żeby budynek został wpisany na listę UNESCO, jednak organizacja odrzuciła zgłoszenie. Co ciekawe, w 1967 r. w stolicy stanu – Oklahoma City powstał wieżowiec The Classen, który bezpośrednio nawiązuje do architektury Price Tower.
Wielki przekręt
Pomimo starań i wzmożonej działalności Price Tower Arts Center, budynek borykał się z problemami finansowymi i w 2023 r. został sprzedany firmie Copper Tree. Transakcja opiewała na symboliczne 10 dolarów. Firma zapowiedziała remonty o wartości nawet 10 mln dolarów, jednak obecnie nic nie zapowiada rozpoczęcia prac.
Rok po zakupie zagraniczna prasa branżowa nagłośniła skandal związany z Copper Tree. Frank Lloyd Wright Building Conservancy, będąca organizacją sprawującą kontrolę nad stanem dzieł architekta, oskarżyła firmę o nielegalną sprzedaż zabytkowych mebli i wyposażenia Price Tower. Warto zaznaczyć, że przed zakupem budynku Copper Tree podpisywało porozumienie z organizacją, które zabrania sprzedaży oryginalnego wyposażenia budynku. Co więcej, faktycznego stanu Price Tower nie można sprawdzić, jako że budynek został zamknięty dla zwiedzających, a większość pracowników zwolniono. Według organizacji firma dokonała nieupoważnionej sprzedaży foteli, miedzianego reliefu, a także mebli przekazanych przez Bruce’a Goffa.
Sprawa cały czas się rozwija, a w sierpniu 2024 r. budynek trafił na aukcję z ceną wywoławczą w wysokości 600 tys. dolarów. Frank Lloyd Wright Building Conservancy zaznacza, że organizacja nie została poinformowana o takich zamiarach ze strony Copper Tree. Zapowiedziano także wytoczenie procesów sądowych i próby prawnego odzyskania nielegalnie sprzedanych przedmiotów. Obecnie budynek jest zadłużony na 2 mln dolarów, co dodatkowo oburza zainteresowanych sprawą.
Z przykrością patrzy się na niszczejący budynek, którego przyszłość nie jest pewna. Od ostatniego remontu minęło 21 lat, a obecne plany remontu pozostają tylko na papierze. Price Tower to unikatowe dzieło jednego z najważniejszych architektów XX wieku. Jest to jeden z zaledwie trzech budynków Wrighta zrealizowanych w Oklahomie i do dziś jest najważniejszym elementem dziedzictwa architektonicznego w stanie.
Źródło: Architect’s Newspaper, NY Post
Czytaj też: Ciekawostki | Architektura | Hotel | Biurowiec | Stany Zjednoczone | Modernizm | Wydarzenia | Zabytek | Wieżowiec | whiteMAD na Instagramie
