Ratusz staromiejski w Malborku to jeden z garstki zabytków, które zachowały się na tutejszym Starym Mieście po tragicznych zniszczeniach II wojny światowej. Po 1945 roku wypalone i częściowo uszkodzone kamienice rozebrano, a pozyskaną cegłę przeznaczono na odbudowę innych starówek. Dziś średniowieczny ratusz stoi pośrodku blokowiska, które wzniesiono na miejscu kamienic. Niedawno rozpoczęły się w nim prace remontowe, na które obiekt czekał od wielu lat.
Ratusz staromiejski wzniesiony został w latach 1365-1380 w stylu gotyckim, na miejscu wcześniejszej budowli. Był rekonstruowany w końcu XV wieku (po zniszczeniach doznanych w latach 1457-1460, w czasie wojny trzynastoletniej) i w 1901 r. (po tragicznym pożarze miasta z lipca 1899 r.).
Rynek i ratusz w Malborku na litografii z 1839 r. Fot. Heinrich Wilhelm Teichgräber – http://digital.ub.uni-duesseldorf.de/ihd/content/titleinfo/4011828
Dwukondygnacyjny obiekt zbudowano na planie prostokąta, z podpiwniczeniem. Ma dwuspadowy dach z dwoma ozdobnymi szczytami i wieżyczkę pośrodku kalenicy. Zniszczony w pożarze z 1899 r. dach odbudowany został przez Bernharda Schmida, który umieścił na wieżyczce uratowany z pożaru krzyż, kulę i chorągiewkę z datą 1686. W wieżyczce zainstalowano ponadto dzwon, który odlano w 1407 r. Na piętrze budynku znajdowały się sale rady i ławy. W posiadających gotyckie sklepienia piwnicach od XIX wieku znajdowała się restauracja „Ratskeller”, z otwartą w 1925 r. z inicjatywy burmistrza izbą pamięci Paula von Hindenburga. Do 1919 r. budynek służył potrzebom samorządu miejskiego, a po jego przenosinach do Nowego Ratusza, część pomieszczeń użytkowała policja.
Ratusz staromiejski, rok 1926 i wygląd obecny. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i Kapitel, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
W latach II wojny światowej ratusz był miejscem śmierci Polaków, dręczonych przez gestapo w tutejszych piwnicach. W wyniku walk stoczonych o Malbork na początku 1945 roku przez Armię Czerwoną i Wehrmacht, zniszczeniu uległo 80% substancji budowlanej. Następnie miasto zostało włączone do Polski, a ludność niemiecką wysiedlono. Po wojnie stopniowe usuwanie szkód wojennych sprowadzało się do systematycznego wyburzania pozostałości zabudowy miasta. Odzyskaną cegłę oddawano na odbudowę Starówek w Warszawie i Gdańsku. Jedynymi reliktami, które postanowiono odbudować był kościół farny, ratusz, dwie bramy miejskie i fragmenty murów obronnych. Obecnie Stare Miasto w Malborku zajmuje osiedle czteropiętrowych bloków o luźnej zabudowie. Zachowano jednak orientacyjny układ średniowiecznych ulic z długim rynkiem i ulicami gospodarczymi.
Widok na Stare Miasto, widokówka z pocz. XX w. i wygląd obecny. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i mamik/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0
Obecnie w ratuszu mieści się Miejski Dom Kultury „Ratusz”. W dolnej kondygnacji podziwiać można obszerne podcienia, a w górnej ostrołukowe wnęki z oknami. Mury dekorują blanki, w narożach znajdują się nadwieszone wieżyczki oraz ozdobne szczyty. Na dachu znajduje się neogotycka latarenka. Samorząd Malborka od lat starał się o dotacje na ratowanie zabytkowego obiektu, niestety długo bez powodzenia. Wreszcie na krótko przed ubiegłorocznymi wyborami udało się otrzymać 3,2 miliona złotych z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków.
Ratusz w 1945 i 2013 r. Źródło: http://www.archiwa.gov.pl i Sławomir Milejski, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
Przywrócenie ratuszowi dawnej świetności kosztować będzie kilka razy tyle, jednak na najpilniejsze roboty wystarczy. Prace zaczęto od gruntownej naprawy dachu, by zatrzymać przenikanie wilgoci do średniowiecznych murów. Pieniądze zostaną ponadto przeznaczone na częściowe odnowienie elewacji ratusza oraz odbudowanie dawnej fontanny przed budynkiem, łącznie z odtworzeniem stojącej tu figury. Instalacja została odsłonięta 30 maja 1926 roku staraniem malborskiego Bractwa Strzeleckiego. Ocalał kamienny postument, wykonany przez kamieniarza Hermanna Stilla, nie zachowała się natomiast figura kusznika autorstwa rzeźbiarza Waltera Rosenberga z Królewca. Zostanie odtworzona dzięki technice 3D.
Malborski samorząd wypatruje kolejnych szans pozyskania pozabudżetowych funduszy na dalsze prace przy ratuszu.
Źródło: visitmalbork.pl, zawszepomorze.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Ciekawostki | Historia | Miasto | Zabytek | whiteMAD na Instagramie
