Projekt Prze-pływy autorstwa Dagmary Gil i Alicji Hrehorowicz-Nowak zdobył I miejsce w konkursie na rekompozycję okolic Wzgórza Wawelskiego rozstrzygniętym w ramach Biennale Architektury Kraków 2025, które odbyło się 11 października 2025 roku. Celem tegorocznej edycji jest wyłonienie najlepszego projektu odnoszącego się do idei rekompozycji kluczowego miejsca miasta, jakim jest otoczenie Wzgórza Wawelskiego.
Przygotowany projekt potwierdza znaczenie podejścia, które traktuje Wawel nie jako zamknięty zabytek, lecz jako dynamiczną część miejskiego organizmu, zdolną do dialogu z rzeką i mieszkańcami. Centralną osią projektu jest pojęcie przepływu rozumiane zarówno dosłownie, jako relacja z Wisłą, jak i metaforycznie, jako nieustanny ruch energii, emocji i znaczeń formujących tożsamość Krakowa.
Zamiast rekonstruować historyczny układ, autorki proponują współczesną interpretację pamięci miejsca, w której warstwy historyczne współistnieją z nowymi potrzebami społecznymi. Wawel staje się tu punktem styku — miejscem, które łączy sacrum i profanum, monumentalność i codzienność.
Główne założenia kompozycyjne
Projekt przywraca utracone relacje między wzgórzem, rzeką i tkanką miejską poprzez system powiązań widokowych, sieć ścieżek oraz zaprojektowane przestrzenie wspólne. Proponowane interwencje są oszczędne formalnie, lecz precyzyjne funkcjonalnie. Mają one na celu otwarcie Wawelu ku miastu, zróżnicowanie doświadczeń przestrzennych na osi wzgórze–Wisła oraz stworzenie sekwencji miejsc, które zachęcają do dłuższego zatrzymania i do wielowarstwowego odczytu historii.
Materia i doznanie
Język materiałowy projektu balansuje między subtelnością a klarowną strukturą. Nawierzchnie, elementy małej architektury i punkty widokowe zostały zaprojektowane tak, by wzmacniać naturalne parametry miejsca i pozwalać na czytelne włączenie współczesnych funkcji bez naruszania historycznego charakteru wzgórza. Zaproponowane ścieżki mają różne skale doświadczenia — od intymnych przejść, poprzez ciągi edukacyjne, aż po rozległe platformy widokowe skierowane na Wisłę i panoramę miasta.
Społeczny wymiar projektu
Prze-pływy traktują przestrzeń publiczną jako narzędzie pamięci i integracji. Projekt przewiduje miejsca wydarzeń, przestrzenie spotkań i trasy edukacyjne, które mają aktywizować lokalne społeczności oraz wzmacniać relację mieszkańców z Wzgórzem Wawelskim. Propozycje programowe kładą nacisk na dostępność, elastyczność użytkowania i otwartość na sezonowe oraz spontaniczne formy aktywności miejskiej. Celem jest zachęcenie mieszkańców do korzystania ze Wzgórza Wawelskiego, nie jako miejsca, które mijamy, niczym muzealny eksponat, ale do zatrzymania się i odpoczynku.
Uzasadnienie werdyktu Jury
Jury doceniło projekt za zgodność z wytycznymi określonymi w zadaniach konkursowych oraz wyróżniło sposób, w jaki projekt odnosi się do większości najistotniejszych problemów w obszarze tematycznym konkursu. Część analityczna właściwie nakreśliła założenia dalszego rozwoju. Na uwagę zasługuje forma graficzna projektu w czytelny sposób prezentująca przyjęte rozwiązania. Założenia nie znalazły jednakże pełnego odzwierciedlenia w ostatecznych decyzjach projektowych. Wizualizacje nie podążają za założeniami koncepcyjnymi. Jury wskazuje na konieczność wyważenia pomiędzy utwardzonymi powierzchniami przestrzeni publicznych a roślinnością, a także na konieczność łagodnej integracji krajobrazowej z otoczeniem – czytamy w uzasadnieniu werdyktu Jury.
Międzynarodowe Biennale Architektury (MBA) odbywa się w Krakowie cyklicznie od 1985 roku.
projekt: Dagmara Gil & Alicja Hrehorowicz-Nowak
Czytaj też: Kraków | Portfolio | Historia | Ciekawostki | Polecane | whiteMAD na Instagramie
