W latach 2022-2023 w Wawrzyszowie (gmina Wolanów, powiat radomski) przeprowadzono kompleksową modernizację budynku dawnej szkoły, mieszczącego od lat gminną świetlicę. Zakres prac objął m.in. termomodernizację, remont elewacji i dachu oraz wyposażenie wnętrza. Choć inwestycja miała poprawić funkcjonalność i estetykę przestrzeni, towarzyszyły jej decyzje, które doprowadziły do zatracenia historycznego charakteru ponadstuletniego obiektu.
Wyremontowany budynek został oddany do użytku w listopadzie 2022 roku. Modernizacja objęła wymianę pokrycia dachowego, ocieplenie elewacji, remont tarasu od strony południowej, odnowienie i wyposażenie wnętrza świetlicy oraz zakup sprzętu do ćwiczeń. Dzięki tej inwestycji świetlica zyskała nowe funkcje jako przestrzeń dla działań kulturalnych, edukacyjnych i społecznych. Mieszkańcy mogą korzystać z niej jako miejsca spotkań, rekreacji oraz warsztatów. Całkowity koszt projektu wyniósł ponad 304 tys. zł, z czego ponad 170 tys. zł pokryło dofinansowanie.
Budynek dawnej szkoły w 2019 roku, po wstępnej adaptacji na świetlicę. Widać już przebudowany ganek i nowe, ahistoryczne okna. Fot. Google Maps
Choć celem było podniesienie jakości życia mieszkańców i poprawa estetyki wsi, efekty budzą mieszane uczucia. Podczas modernizacji nie uszanowano historycznego charakteru budynku, co nieodwracalnie wpłynęło na jego obecny wygląd. Starą ceglaną elewację pokryto styropianem i zastąpiono nowoczesnym tynkiem, na dachu położono blachodachówkę w ahistorycznym kolorze, usunięto drewniane wykończenia szczytów budynku, a nowe okna i drzwi zupełnie nie naśladują podziałami dawnych form. Ponadto dobudowano spadzisty dach nad tarasem i nie zdecydowano się na odtworzenie drewnianego ganku, który stanowił niegdyś największą ozdobę obiektu. Tę część dawnej szkoły przebudowano wcześniej, prawdopodobnie podczas wstępnej adaptacji obiektu na świetlicę. Wtedy też, podczas budowy nowego ogrodzenia, wycięto szpaler wysokich drzew.
Dawna szkoła w Wawrzyszowie w 2015 i 2023 roku. Fot. Rafał Terkner/fotopolska.eu
Szpaler drzew w 2013 i to samo miejsce w 2019 roku. Fot. Google Maps
W efekcie dawna szkoła, która mogła stać się dumą mieszkańców i skarbem lokalnego dziedzictwa, utraciła swój pierwotny urok. Inwestorzy i autorzy projektu, podkreślając korzyści płynące z inwestycji, nie uwzględnili potrzeby zachowania wyjątkowego charakteru obiektu, co spotkało się z krytyką ze strony internautów oraz miłośników lokalnej historii. „Planowana inwestycja wpłynie na poprawę jakości życia na wsi, a także znacznie poprawi funkcjonalność i estetykę w miejscowości Wawrzyszów” – pisały władze gminy na swoim facebookowym profilu w maju 2022 roku.
Dawna szkoła w Wawrzyszowie w 2015 i 2023 roku. Fot. Rafał Terkner/fotopolska.eu
Budynek był jednym z nielicznych murowanych obiektów w gminie Wolanów, której teren wchodził niegdyś w skład zaboru rosyjskiego. W okolicy dominowały budynki drewniane, co czyniło dawną szkołę wyjątkowym przykładem lokalnej architektury. Choć nie figurowała w rejestrze zabytków, posiadała wartość historyczną i krajobrazową. Na terenie gminy zabytki ograniczają się głównie do kościołów, cmentarzy i pozostałości parków dworskich, co jeszcze bardziej podkreśla znaczenie takich obiektów.
Szpaler drzew w 2013 i to samo miejsce w 2019 roku. Fot. Google Maps
Modernizacja dawnej szkoły w Wawrzyszowie pokazuje, jak niewłaściwie przeprowadzona inwestycja może wpłynąć na dziedzictwo kulturowe i krajobraz wiejski. Zamiast pieczołowicie odrestaurować budynek, nadano mu współczesny wygląd, zacierając przy tym unikalne cechy historyczne. Mogło to być miejsce, które łączy nowoczesną funkcjonalność z dbałością o przeszłość, miało także szansę stać się symbolem gospodarności oraz przedsiębiorczości władz gminy Wolanów. Niestety, stało się przykładem niewykorzystanego potencjału.
Źródło: Architektoniczna Rewolta/Piotr Cis-Wolterowicz, LGD Razem dla Radomki
Czytaj też: Architektura w Polsce | Historia | Elewacja | Metamorfoza | whiteMAD na Instagramie
