Krytycy z brytyjsko-amerykańskiego „The Art Newspaper” umieścili rzeźbę Lot Romana Stańczaka na liście 5 wystaw obowiązkowych do obejrzenia na terenach Giardini, podczas trwającej od 11 maja 58 Międzynarodowej Wystawy Sztuki — La Biennale di Venezia. Pawilon Polski trafił też do notowania „top 10” amerykańskiego serwisu „Artsy” oraz do zestawień najciekawszych pawilonów polecanych przez krytyków sztuki z „Washington Post”, „BBC Culture”, brytyjskiego tygodnika „The Observer” i włoskiego dziennika „Corriere della Sera”.
Wystawa, której kuratorami są Łukasz Mojsak i Łukasz Ronduda, a organizatorem Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, potrwa do 24 listopada 2019. Ponadto, od 12 lipca, w Zachęcie będzie można oglądać wystawę Alienacje albo następny będzie pożar, podczas której zaprezentowana zostanie między innymi praca Arthura Jafy — tegorocznego zdobywcy weneckiego Złotego Lwa.
„Nicowanie jest o nadziei” — mówi Roman Stańczak w jednym z wywiadów poświęconych projektowi Lot. Zabieg nicowania ma tu wymiar duchowy — to „przygotowanie do umierania”, przechodzenia na drugą stronę, tworzenia przez niszczenie, a zarazem docierania do istoty obiektu. To także komentarz do skutków transformacji ustrojowej i gospodarczej, widocznych zarówno w przestrzeni kultury materialnej, jak i w społeczeństwie. W Pawilonie Polskim stanął samolot potraktowany zgodnie z artystyczną praktyką Stańczaka, polegającą na dekonstruowaniu materialnego porządku przedmiotów — pozbawiania ich dotychczasowej funkcji, wartości estetycznej oraz nadawania im nowej formy i znaczenia. Maszyna została przecięta i odwrócona na drugą stronę tak, by wnętrze, czyli elementy kokpitu i pokładu oraz siedzenia pasażerów, stały się widoczne na zewnątrz. Z kolei skrzydła wraz z poszyciem samolotu są zwinięte do wnętrza rzeźby.
Pomysł wywrócenia samolotu na drugą stronę powstał blisko 30 lat temu lecz nie doczekał się realizacji. Z biegiem lat zyskał nowe konteksty, które nadają Lotowi wielowymiarowość i uniwersalny charakter. Dziś samolot postrzegany jest jako symbol pęknięcia polskiego społeczeństwa. Ale też uniwersalnie, jako jedno z największych osiągnięć techniki i maszyna, której powierzamy swoje życie. To punkt wyjścia do interpretacji i stawiania pytań o kondycję społeczeństwa po przełomowym wydarzeniu. Prywatny samolot to także symbol statusu, środek transportu, który służy tzw. jednemu procentowi, czyli najbogatszej klasie społecznej. Praca Stańczaka uzmysławia również konflikt między nowoczesnością a duchowością — gdy rozpad jednej z tych sfer prowadzi do tworzenia drugiej. Podobnie jak we wcześniejszych realizacjach, artysta dowodzi, że ludzie potrzebują duchowej przemiany i doświadczają jej w momencie zetknięcia z sytuacją negującą porządek, zaburzającą bezpieczne funkcjonowanie w świecie.
Stańczak jest absolwentem słynnej „Kowalni”, pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Prof. Kowalski – uczeń Oskara Hansena, wizjonerskiego architekta i twórcy Teorii Formy Otwartej — kształcił w tym samym czasie w swojej pracowni m.in. Katarzynę Kozyrę, Pawła Althamera, Artura Żmijewskiego i Jacka Adamasa. Stańczak zadebiutował w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a jego prace powstały na marginesie formującego się wówczas nurtu sztuki krytycznej. Jak sam przyznaje: „moje rzeźby mówią o życiu, ale nie pośród przedmiotów, tylko pośród duchów”.
Organizator Pawilonu Polskiego, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, już 12 lipca otworzy wystawę Alienacje albo następny będzie pożar. W Warszawie będzie można zobaczyć pracę Arthura Jafy, amerykańskiego artysty wizualnego, reżysera filmowego i operatora, który został nagrodzony Złotym Lwem podczas tegorocznego La Biennale di Venezia. Punktem wyjścia do wystawy — której kuratorką jest Maria Brewińska — są współczesne zjawiska społeczne, wywołujące poczucie wyobcowania i wykluczenia, będące efektem działań człowieka, a mające destrukcyjny wpływ zarówno na niego, jak i otaczającą go rzeczywistość.
Pawilon Polski na 58 Międzynarodowej Wystawie Sztuki — La Biennale di Venezia:
Wenecja, 11 maja–24 listopada 2019
Lot:
artysta: Roman Stańczak
kuratorzy: Łukasz Mojsak, Łukasz Ronduda
komisarz Pawilonu Polskiego: Hanna Wróblewska
zastępca komisarza Pawilonu Polskiego: Ewa Mielczarek
organizator: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki
