Pomnik Walk Rewolucyjnych znajduje się w centrum Rzeszowa. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków poinformował, że wpisał go do rejestru zabytków województwa podkarpackiego. Ochroną nie objęto jednak czterech tablic inskrypcyjnych, które wmurowane są u podstawy pomnika oraz tablic z herbem miasta na szczycie.
Urząd opublikował treść uzasadnienia swojej decyzji. Konserwator zabytków wskazuje, że pomnik znajduje się w historycznym miejscu, w sąsiedztwie monumentalnego gmachu obecnej siedziby Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego (wpis do rejestru zabytków w 2017 r.), zespołem Bazyliki Wniebowzięcia NMP i Klasztoru OO. Bernardynów (wpis do rejestru w 1949 r.), a cały układ urbanistyczny wpisany został do rejestru zabytków w 1969 r. Pomnik został wkomponowany w ten fragment struktury urbanistycznej miasta i stanowi silną dominantę plastyczną otaczającej przestrzeni.
Pomnik Walk Rewolucyjnych zbudowany został w latach 1971-1974, a jego projekt wykonał Marian Konieczny, późniejszy profesor i rektor ASP w Krakowie.
Idea budowy monumentu zrodziła się w 1966 roku i miał on stanowić upamiętnienie Tysiąclecia Państwa Polskiego. W 1967 roku inicjatywa zyskała aprobatę ówczesnych władz, powołano społeczny komitet budowy pomnika, zdecydowano jednak o zmianie tytułu i wymowy monumentu. Projekt monumentu został wyłoniony w drodze konkursu, w którym wzięli udział związani z rzeszowskim środowiskiem artyści. Wybrano projekt Mariana Koniecznego. W wyniku konsultacji z Miejską Pracownią Urbanistyczną wypracowano także wygląd placu manifestacji, który miał znajdować się pomiędzy pomnikiem a gmachem WRN – informuje Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków z/s w Przemyślu.
Pomnik zbudowany został na cokole. Jego osnowa wynosi 38 m i wykonana została z żelbetowych pierścieni w kształcie dwóch stylizowanych liści laurowych. Na pomniku znajduje się wypukły relief przedstawiający bogini Nike w dynamicznej pozie na tle rozwianego sztandaru. Ten ostatni element wykonano z blachy miedzianej. Po drugiej, południowo-wschodniej stronie znajduje się grupa rzeźbiarska złożona z postaci chłopa, robotnika i żołnierza, sylwetki również ukazane są na tle rozwianego sztandaru. U szczytu pomnika liście laurowe spięte są tablicami z herbem Rzeszowa, które umieszczono na początku lat dwutysięcznych.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków z/s w Przemyślu w komunikacie przypomina, że „zgodnie z art. 3. pkt 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, wpisowi do rejestru zabytków podlega między innymi nieruchomość, będąca dziełem człowieka lub związana z jego działalnością i stanowiąca świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, której zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”.
Decyzję o wpisie WUOZ uzasadnia tym, że dostrzegł w pomniku wartości artystyczne, będące przykładem wybitnych osiągnięć powojennej rzeźby polskiej.
(…) należy stwierdzić, iż przedmiotowy obiekt prezentuje wybitne wartości artystyczne. Pod względem formalno-stylistycznym Pomnik został wzniesiony w stylu socrealizmu, będącego odrębnym w sztuce europejskiej zjawiskiem charakterystycznym dla krajów byłego bloku wschodniego. Odzwierciedla cechy charakterystyczne tego stylu jak i epoki, w której powstał. Analizując założenia dziedziny sztuki pomnikowej stwierdza się, iż obiekt realizuje prosty, jednoznaczny, komunikatywny i realistyczny język formalny, w monumentalnej skali, integralnie związany i wpisany w otaczającą przestrzeń – czytamy w uzasadnieniu.
Urząd przypomina też dorobek artystyczny jego twórcy, profesora Mariana Koniecznego oraz wskazuje, że w jego ocenie monument stanowi twórcze osiągnięcie rzeźbiarza, wskazując na indywidualizm i nowatorstwo formy. Marian Konieczny stworzył wiele słynnych pomników. Był twórcą między innymi Pomnika Bohaterów Warszawy, tzw. „Warszawska Nike” (1964), pomnika Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (1964), Pomnika Tadeusza Kościuszki w Filadelfii (1979), Pomnik Jana Matejki w Warszawie (1995), pomnik Jana Pawła II w Leżajsku (2002), Fontanna Apolla w Poznaniu (2002). W ocenie Urzędu obiekt swoją monumentalną skalą oraz stylem wpisuje się w historyczną zabudowę centrum miasta i posiada wartości historyczne.
W wydanym komunikacie Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków z/s w Przemyślu przypomina też o kontrowersjach, które budzi pomnik:
Analizując postawy społeczne wobec obiektu na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat należy stwierdzić, iż budzi on duże emocje oraz wywołuje wiele kontrowersji. Różne środowiska lokalne, a także ponadlokalne przedstawiają odmienne i skrajne stanowiska. W ciągu ostatnich lat wypowiedziało się wiele ogólnopolskich podmiotów fachowych i merytorycznych, między innymi Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Związek Polskich Artystów Plastyków, przedstawicieli Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Na temat sztuki socrealistycznej powstają prace magisterskie, artykuły publikowane w prasie naukowej. Fundacja Rzeszowska uzasadniając wniosek o wpis do rejestru obiektu przedłożyła także listę poparcia wyrażoną przez architektów, artystów plastyków, pracowników muzealnych, historyków sztuki, konserwatorów dzieł sztuki, urbanistów. Znakomita większość przedstawicieli tego szeroko pojętego świata artystycznego wypowiada się korzystnie o wartościach artystycznych Monumentu oraz sprzyja idei jego zachowania. Wręcz przeciwnie, odzwierciedlone w aktach sprawy głosy środowiska fachowego i artystycznego opowiadają się za objęciem ochroną przedmiotowego Pomnika z uwagi na jego walory artystyczne, historyczne i naukowe – czytamy w komunikacie na stronie internetowej urzędu.
A jaka jest wasza opinia o pomniku i wpisaniu go do rejestru zabytków? Niżej publikujemy sondę.
Loading ...źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków z/s w Przemyślu (https://wuozprzemysl.pl)
Czytaj też: Zabytek | Rzeszów | Historia | Place, Skwery, Parki | whiteMAD na Instagramie
