Młyny w Pardubicach (Automatické mlýny), narodowy zabytek kultury, to jeden z pierwszych budynków zaprojektowanych przez architekta Josefa Gočára. Monumentalny budynek stojący nad brzegiem rzeki Chrudimki w centrum miasta powstał w 1909 roku dla braci Winternitz. W 1924 roku do kompleksu dobudowano silos zbożowy, którego modernizację wykonało biuro Prokš Přikryl architekti. Młyny działały nieprzerwanie przez ponad 100 lat, aż do 2013 roku. Od 2016 roku poprzemysłowe tereny, dzięki inicjatywie fundacji Automatic Mills Foundation, ulegają sukcesywnemu przekształceniu w miejską dzielnicę kulturalno-społeczną.
Miejsce to składa się z kilku budynków i instytucji (regionalna Galeria Gočár, miejska Galeria „Gampa”, centralne warsztaty szkolne „Sfera”, Centrum Informacyjne i Silos), połączonych ceglanym łącznikiem. Każdy z architektów ujmował swój budynek w inny sposób, lecz mimo to wszystkie obiekty wzajemnie na siebie oddziałują i tworzą w ten sposób żywą część miasta. Do modernizacji zabytkowego kompleksu przyczynili się architekci: Zdeněk Balík, Jan Šépka, Petr Všetečka i inwestor Lukáš Smetana.
Głównym celem przebudowy silosa była zmiana jego funkcji na cele społeczne, które sto lat po wybudowaniu zastąpiły dotychczasową funkcję przemysłową. W wielofunkcyjnej sali górnej odbywają się przedstawienia teatralne, wykłady, koncerty i wydarzenia towarzyskie. Z tarasu na dachu roztacza się urzekający widok na miasto. W nowo udostępnionych silosach na zboże prezentowane będą wystawy, a parter silosu stanowi obecnie zadaszoną przestrzeń publiczną. Piwnica z toaletami zapewnia zaplecze dla całej inwestycji.
Budynek pierwotnie składał się z trzech podstawowych części. Dzięki Josefowi Gočárowi, który stał się niewątpliwie największym czeskim architektem XX wieku, młyny od początku nie były postrzegane jako obiekt czysto przemysłowy. Zamiast tego tworzyły aurę tajemniczej maszyny ukrytej w ceglanej fortecy. Nawet silos zbożowy, dodany do młyna w 1924 r., sam w sobie jest nieoczywisty.
Rozważania architektów nad formą głównego wejścia doprowadziły do decyzji o odkryciu skrywanej do tej pory tajemnicy: otwarciu parteru po obu stronach i stworzeniu ogólnodostępnej przestrzeni publicznej. Idea otwarcia budynku na plac szła w parze z całkowitym udostępnieniem obiektu po ponad stuleciu. Odsłonięte pojemniki na zboże nadają pomieszczeniu charakterystyczną atmosferę. Połączenie wykonano na poziomie parteru poprzez bok pomiędzy młynami a silosem, w miejscu oryginalnych drzwi. Z drugiej strony podstawa przełamana jest nowym, znacznie szerszym otworem.
Dziś, podobnie jak dawniej, cały budynek łączy jeden rdzeń komunikacyjny. Główną zmianą jest hol wkomponowany w dawną maszynownię na piątym piętrze. Dach wraz z halą został przystosowany do potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Silos i jego technologię charakteryzuje pionowość. Szklano-betonowe panele podłogowe na parterze i w holu tworzą ścieżkę światła przez wszystkie piętra aż do piwnicy. Wykopana pomiędzy masywnymi kolumnami piwnica służy jako zaplecze. Kolejną nowo dostępną przestrzenią są wnętrza silosów na poziomie drugiego piętra: tutaj widoczna jest istota całej konstrukcji.
Modyfikacje wnętrza są powściągliwe. Kolorystyka i cegła ograniczają się do elewacji, wnętrza są stonowane, gama materiałów jest skromna i trzyma się zasady unikania kontrastu ze starymi elementami. Zachowane są wszystkie oryginalne powierzchnie, łącznie z patyną, czy różnymi otworami i bliznami pozostawionymi po rozebranych ściankach działowych.
Studio: Prokš Přikryl architekti
Autorzy: Martin Prokš, Marek Přikryl
Klient: Automatic Mills Foundation
Lokalizacja projektu: Pardubice, Republika Czeska
Rok ukończenia: 2023
Powierzchnia użytkowa: 1131 m kw.
Fotograf: Petr Polák, petrpolakstudio.cz
Główny wykonawca: STAKO Hradec Králové
Czytaj też: Czechy | Architektura | Metamorfoza | Zabytek | Historia
