W tym roku mija wiek od założenia przez Waltera Gropiusa uczelni artystycznej, w której zrodziła się nowoczesna definicja sztuki użytkowej, wciąż aktualna i rozwijana przez wielu znakomitych projektantów. Dziś duch założonej sto lat temu szkoły wraca w nowym wydaniu.
Bauhaus powstał w niemieckim Weimarze z połączenia szkoły rzemieślniczej i uczelni kształcącej w sztukach pięknych. To zestawienie jest znamienne – Gropius głosił nierozerwalny związek między sztuką, techniką i rzemiosłem. W efekcie miały powstawać przedmioty i budynki funkcjonalne, sprawnie działające, o kształtach prostych, pozbawionych zbędnych ozdób. Forma wynika z funkcji – oto pierwsze i najważniejsze przykazanie Bauhausu. Choć od stulecia chętnie cytowane, wciąż bywa ono jednak rozumiane w dużym uproszczeniu, jako wezwanie do wznoszenia domów-klocków, które zapełnią surowe i smutne meble, lampy, naczynia. Tymczasem zerwanie z obowiązkową dekoracyjnością, z nakazem wzbudzania zachwytu za wszelką cenę, paradoksalnie dawało sztuce użytkowej wolność: skoro nie musiała już wdzięczyć się do widza, mogła zaprezentować swoją istotę, czystość i głębię.
Ideę zjednoczenia trzech ról: artysty, rzemieślnika i technika w jedną profesję – a może raczej misję? – rozwija dziś wielu dizajnerów. W epoce „post”, kiedy wydaje nam się, że wszystko już było i niczego nowego nie da się wymyślić, a technologie rozwijają się w ekspresowym tempie, coraz liczniejsi twórcy postanawiają zwolnić, wrócić do źródeł. Takimi uważnymi artystami są członkowie chorwackiej Grupy Products: Ivana Pavić, Tihana Taraba i Filip Despot.
Trójkę doświadczonych projektantów w 2012 roku połączyła wspólna idea: będą tworzyli oświetlenie, przyjmując nad nim opiekę na wszystkich etapach, od pierwszej kreski projektu po wypuszczenie gotowego przedmiotu do odbiorcy. Ten sposób działania miał dać im poczucie budowania i pełnego uczestniczenia w otaczającym nas świecie. To bardzo ważny, choć często pomijany, socjologiczny aspekt filozofii Bauhausu: sztuka wpływa na środowisko, w którym żyje człowiek, kształtuje je. Zasada ta działa i w drugą stronę, bowiem twórca, odbiorca i otoczenie wpływają również na sztukę.
Ze wszystkich projektów Grupy najbliższe ideom Bauhausu zdają się być lampy z linii Baluna. Są to kinkiety, lampy sufitowe, stołowe i podłogowe oparte na najprostszym z pozoru pomyśle. Klosz z mlecznobiałego szkła umieszczony został w oprawie z pomalowanego na czarno metalu. Za tą prostotą kryje się jednak wiele nowoczesnych i wygodnych rozwiązań, które czynią Balunę przedmiotem prawdziwie użytkowym. Klosz rotuje w zagłębieniu oprawy, co pozwala dowolnie ukierunkować snop światła. Włącznik zintegrowany został ze ściemniaczem, dzięki któremu sami ustalamy stopień jasności. Cała konstrukcja podporządkowana jest naszej wygodzie. Ma być tak, jak chcemy! Forma zależy od funkcji, ale dzięki temu zyskuje czystość, szlachetność i piękno. Światło zostaje dla nas zamienione w lampę, a lampa staje się samym światłem.
Lampy Baluna, tak jak i inne linie oświetlenia sygnowane przez Grupę Products, wykonywane są metodami rzemieślniczymi. Projektanci, wzorem artystów związanych z Bauhausem, zaufali precyzji ludzkich rąk i doświadczeniu wypracowanemu przez pokolenia mistrzów. Dzięki temu otrzymują przedmiot jedyny w swoim rodzaju, który zawsze minimalnie będzie różnił się od innych zrobionych według tego samego wzoru. Takie właśnie niuanse odróżniają rzemiosło od produkcji przemysłowej – niektórzy powiedzieliby po prostu, że dają one przedmiotowi duszę.
Okrągła rocznica założenia Bauhausu sprawia, że w tym roku o idei kierującej tą artystyczną uczelnią będzie się wiele mówiło, a design inspirowany tamtym okresem zawita do naszych domów. Warto więc zacząć od przedmiotów, których używamy na co dzień. Wiele z nich, jak lampy Grupy Products, sytuują się pomiędzy pojęciem „sztuka użytkowa” a szlachetnym, choć nieco dziś zapomnianym terminem „rzemiosło artystyczne”. Można chyba zaryzykować stwierdzenie, że do tego właśnie ideału dążyli twórcy Bauhausu.
Produkty marki GRUPA PRODUCTS można z powodzeniem dostać w Polsce. Dystrybutorem w naszym kraju jest Pufa Design. Więcej: pufadesign.pl.
