Teatr Nowy w Lipsku, usytuowany po północnej stronie Augustusplatz, był jednym z najważniejszych obiektów kulturalnych miasta i poprzednikiem obecnej Opery Lipskiej. Zbudowany w latach 1864–1868 według projektu Carla Ferdinanda Langhansa, wyróżniał się architekturą inspirowaną klasycyzmem i imponującymi detalami rzeźbiarskimi. Teatr został zniszczony podczas II wojny światowej i mimo swego historycznego znaczenia, ostatecznie rozebrany w 1950 roku.
Projekt gmachu, stworzony przez Langhansa, został szczegółowo rozwinięty przez lipskiego architekta Otta Brückwalda. Teatr, otwarty 28 stycznia 1868 roku wystawieniem sztuki Ifigenia w Taurydzie Goethego, miał 1700 miejsc siedzących i 300 stojących. Przeznaczony był na spektakle dramatyczne, operowe i baletowe, choć szybko stał się przede wszystkim siedzibą Opery Lipskiej, gdyż nie w pełni odpowiadał potrzebom teatru dramatycznego.
Teatr Nowy w Lipsku w 1900 roku. Źródło: Photoglob AG, Zürich, Switzerland or Detroit Publishing Company, Detroit, Michigan
Budynek wyróżniał się wyjątkowym kunsztem rzeźbiarskim. Fasada teatru ozdobiona była licznymi dziełami sztuki. Tympanon nad przedsionkiem przedstawiał poezję inspirującą inne sztuki, a jego wykonanie powierzono Hugo Hagenowi. Po obu stronach tympanonu znajdowały się akrotérie przedstawiające Apolla, Klio i Kalliope, natomiast płaskorzeźby na bocznych szczytach symbolizowały Bachusa i Ceres – zwiastunów kultury. Za ich wykonanie odpowiadali artyści tacy jak Eduard Lürssen, August Wittig oraz Emil Schiele.
Gmach w 1900 i 2022 roku. Fot. https://codingdavinci.de i Roy Zuo, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
W przedsionku budynku znajdowały się popiersia 15 poetów, od Sofoklesa po Szekspira i Goethego, wykonane na podstawie projektu Hermanna Knaura. Fontanna z Kupidynem i delfinem oraz inne detale art déco dopełniały majestatycznej całości. Większość rzeźb była odlewana z cynku w Berlinie i pokrywana brązem.
Tył teatru na pocz. XX w. i w 2019 roku. Fot. Deutsche Fotothek i MatteoBroc, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Podczas II wojny światowej, 4 grudnia 1943 roku, teatr został dotkliwie zniszczony w wyniku alianckich nalotów. Szczęśliwie jednak zniszczenia były, w porównaniu z innymi miastami niemieckimi, niewielkie. Straty poniosło głównie Stare Miasto (Altstadt), które zostało tylko częściowo odbudowane. Uratowały się jednak pozostałe dzielnice, dzięki czemu Lipsk ma dziś jeden z najlepiej zachowanych zespołów architektury z XIX i początku XX wieku.
Augustusplatz w latach 30. XX w. i obecnie. Fot. Deutsche Fotothek i Derbrauni, CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
W ruinach teatru zachowały się jednak elementy rzeźbiarskie, takie jak tympanon czy płaskorzeźby, które były świadectwem dawnej świetności budynku. Po wojnie, mimo możliwości odbudowy, ruiny zostały ostatecznie rozebrane w 1950 roku przez władze NRD. Decyzję tę uzasadniono dążeniem do budowy nowego teatru, który lepiej odpowiadałby potrzebom współczesnych czasów.
Teatr Nowy w Lipsku na pocz. XX w. i dziś. Fot. Deutsche Fotothek i Google Maps
W miejscu Teatru Nowego w latach 1954–1960 powstała nowa siedziba Opery Lipskiej, zaprojektowana przez Kunza Nierade i Kurta Hemmerlinga. Budynek łączy cechy neoklasycyzmu i powojennego modernizmu, tworząc obiekt o nowej tożsamości, lecz kontynuujący tradycję muzyczną Lipska.
Część elementów rzeźbiarskich przetrwała i została zachowana. W 1993 roku, podczas obchodów 300-lecia Opery Lipskiej, segmenty tympanonu o wadze około trzech ton zostały zainstalowane na zielonym skwerze w pobliżu obecnej Opery, przypominając o dawnej świetności Teatru Nowego.
Źródło: mahlerfoundation.org, rundfunkschaetze.de
Czytaj też: Kultura | Sztuka | Niemcy | Zabytek | Historia | Metamorfoza | whiteMAD na Instagramie
