Teatr Wielki w Łodzi to największy spośród wszystkich teatrów w mieście, a także druga pod względem wielkości scena operowa w Polsce. Budynek, oprócz funkcji teatralnych, spełnia też rolę miejsca, w którym można organizować innego rodzaju imprezy masowe, takie jak bale noworoczne, pokazy mody, różnego rodzaju zloty i zjazdy. Jest przykładem klasycyzującego socrealizmu – architektury z lat 50. ubiegłego stulecia, jednocześnie dominującym komponentem prestiżowej zabudowy placu Dąbrowskiego.
Na projekt siedziby Teatru Wielkiego rozpisano konkurs, a ostatecznie zaprojektowanie gmachu powierzono specjalnie powołanemu zespołowi. Projektantami byli Józef i Witold Korscy oraz Roman Szymborski. Budowa rozpoczęła się w 1949 r. i trwała 17 lat. Przedłużające się prace wynikały z usytuowania gmachu na terenie bagiennym, co znacznie komplikowało roboty ziemne. Teatr Wielki jest jedną ze sztandarowych łódzkich realizacji okresu socrealizmu. Należy jednak dodać, że sama forma budynku stanowi kontynuację przedwojennych rozwiązań stosowanych przez J. Korskiego. Obok łódzkiego Domu Partii czy ówczesnej Centrali Importowej Przemysłu Włókienniczego „Textilimport”, to kolejny obiekt który silnie wpłynął na pejzaż architektoniczny miasta.
Koniec lat 60. Fot. Muzeum Miasta Łodzi
Gmach zlokalizowany jest w centrum Łodzi, w północnej części placu Henryka Dąbrowskiego, przy którym krzyżują się ważne arterie komunikacyjne miasta: ulice Narutowicza, Sterlinga, Jaracza. Teatr składa się z budynku głównego i technicznego. Obiekty te połączone są przewiązką, która służy do szybkiego transportu dekoracji bezpośrednio z magazynu na scenę. Teatr wzniesiono w konstrukcji szkieletowo-żelbetowej, którą pokryto od zewnątrz okładziną z piaskowca szydłowieckiego.
Architektura obiektu składa się z prostopadłościennych brył przenikających się wzajemnie z dominantą centralną bryły pudła scenicznego. Elewacja frontowa ukształtowana jest w formie 50-metrowego frontonu, złożonego z kolumnady oraz podcieni oddzielonych pasem rzeźbiarskiego fryzu autorstwa prof. Jerzego Bandury z Krakowa. Stanowi on rytm pegazów, koni, postaci ludzkich i dekor, dzielonych symbolicznymi tryglifami. Gmach posiada 8 poziomów w części pudła sceny, w tym dwa poziomy poniżej parteru, oraz 7 poziomów w części widowni, w tym jeden poziom poniżej parteru.
Układ wnętrz reprezentuje wzajemne przenikanie poszczególnych przestrzeni, którym nadano jak najdalej idącą funkcjonalność oraz elegancki i klasyczny wystrój. Widownia z otaczającymi ją kuluarami i centralnym foyer jest dominantą przestrzenną. Widownię mieszczącą ponad tysiąc widzów zaprojektowano jako amfiteatr z balkonem. Pełna mechanizacja sceny daje możliwość różnorodnego kształtowania podłogi scenicznej.
Teatr Wielki w Łodzi jest drugim pod względem wielkości gmachem operowym w Polsce i jednym z największych w Europie. Pierwotnie widownia teatru liczyła 1270 miejsc; po remoncie przeprowadzonym w 2003 r. ich liczba zmalała do 1074. W okresie od stycznia 2012 r. do pierwszych dni kwietnia 2013 roku, dzięki środkom pozyskanym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budynek Teatru Wielkiego przeszedł gruntowną, pierwszą od ponad 40 lat, modernizację.
Źródło: operalodz.com, zabytkilodzi.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Łódź | Zabytek | Socrealizm | Elewacja