Villa Rotonda, znana również jako Villa Almerico Capra, to jedno z najbardziej znanych dzieł włoskiego architekta Andrea Palladia. Zlokalizowana na wzgórzu w Vicenzy, w regionie Wenecja Euganejska, rezydencja ta uważana jest za symbol harmonii, proporcji i nowatorskiego podejścia do architektury pozamiejskiej w renesansie. Budowa obiektu trwała do 1582 roku, a willa stała się wzorem dla wielu późniejszych realizacji klasycystycznych na całym świecie.
Zleceniodawcą budowy był Paolo Almerico, ksiądz i były kanonik Kurii Rzymskiej, który po latach służby w Watykanie zdecydował się powrócić do rodzinnej Vicenzy. W 1565 roku zlecił Palladiowi zaprojektowanie rezydencji, która miała nie tylko spełniać funkcje mieszkalne, ale również służyć jako symbol statusu i prestiżu. Architekt wykorzystał elementy zaczerpnięte z antycznej architektury rzymskiej, inspirując się m.in. Panteonem, co było w tamtym czasie niezwykle nowatorskim podejściem w architekturze pozamiejskich willi.
Willa na szkicu z 1890 roku. Źródło: Le cento città d’Italia. Supplemento mensile illustrato del Secolo – Milano: Sonzogno, 1887-1902
Villa Rotonda wyróżnia się centralnym układem przestrzennym, który opiera się na matematycznie wyliczonych proporcjach. Zbudowana na planie kwadratu, w jej centrum znajduje się okrągła sala, zwieńczona płaską kopułą. Rezydencja ma unikalny charakter dzięki zastosowaniu symetrii i idealnych proporcji. Z każdej z czterech stron willi prowadzą portyki o porządku jońskim, co nadaje jej monumentalny wygląd typowy dla architektury sakralnej i publicznej tamtych czasów.
Wnętrza zostały zorganizowane wokół centralnej sali, do której prowadzą wąskie korytarze. W obrębie całego gmachu rozplanowano osiem prostokątnych pomieszczeń, które tworzą spójną kompozycję z dominantą kopuły. Palladio zastosował tutaj zasadę stosunków harmonicznych, zgodnie z którą proporcje poszczególnych pomieszczeń były ściśle dopasowane do siebie, a cały obiekt opierała się na geometrycznych formach – kołach, kwadratach i rombach.
Niestety, Palladio nie doczekał ukończenia prac nad rezydencją – zmarł w 1580 roku, zanim budowa dobiegła końca. Ostateczne prace przeprowadził jego uczeń, Vincenzo Scamozzi, który zmodyfikował oryginalny projekt, m.in. wprowadzając płaską kopułę nad centralną salą zamiast bardziej monumentalnej, półkolistej, którą zaproponował Palladio. Scamozzi zmienił również wysokość centralnego pomieszczenia, które obejmuje teraz dwie kondygnacje, nadając wnętrzom większy rozmach.
Elewacje Villi Rotonda charakteryzują się surowym minimalizmem, co było celowym zamysłem Palladia. Skromne zastosowanie dekoracji miało na celu podkreślenie harmonijnych proporcji bryły budynku. Palladio chciał, aby estetyka willi wyrażała prostotę i elegancję, a nie przytłaczała nadmiernym zdobnictwem, co czyni ten projekt kwintesencją renesansowej architektury.
Villa Rotonda stała się wzorem dla wielu budynków w całej Europie, zwłaszcza w epoce klasycyzmu. W XVIII wieku jej architektura zainspirowała rozwój palladianizmu, stylu architektonicznego szczególnie popularnego w Anglii. W Polsce przykładami inspiracji Palladiem są m.in. warszawska Królikarnia, zaprojektowana przez Dominika Merliniego, oraz pałac w Lubostroniu autorstwa Stanisława Zawadzkiego.
Źródło: villalarotonda.it, niezlasztuka.net
Czytaj też: Architektura | Zabytek | Historia | Wille i rezydencje | Włochy
