W Warszawie rozpoczęto przygotowania do gruntownej renowacji Elizeum – jednego z najciekawszych, a zarazem najmniej znanych zabytków stolicy. Podziemna budowla z końca XVIII wieku, położona w parku Rydza-Śmigłego, została 4 lipca 2025 roku oficjalnie przekazana wykonawcy. Prace konserwatorskie mają przywrócić obiektowi dawny charakter i zabezpieczyć go przed dalszą degradacją.
Elizeum – początek prac
W pierwszej kolejności przewidziano osuszanie. Proces ten musi przebiegać powoli i pod ścisłą kontrolą. W tym celu zostaną zastosowane elektryczne wentylatory, które poprzez udrożnione kanały wentylacyjne będą doprowadzać do wnętrza budowli suche powietrze. Przez około sześć miesięcy zespoły specjalistów, w skład których wchodzą m.in. przedstawiciele Stołecznego Zarządu Rozbudowy Miasta, Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków, Zarządu Zieleni, projektanci, konstruktorzy i konserwatorzy cegły, będą regularnie monitorować przebieg osuszania. Zbyt gwałtowne usuwanie wilgoci mogłoby doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia ceglanej konstrukcji. Dopiero po zakończeniu pierwszej fazy planowane jest wykonanie izolacji przy użyciu naturalnej gliny, która pierwotnie zabezpieczała podziemną budowlę przed wpływem warunków atmosferycznych.
Prace potrwają do 2028 roku
Za realizację inwestycji odpowiada Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta, współpracujący ze Stołecznym Konserwatorem Zabytków. Projekt konserwatorski opracowała FestGrupa, a wykonawcą robót została firma Renewal Art Sp. z o.o. Koszt całego przedsięwzięcia wynosi 4,9 mln złotych. Projekt uzyskał też dofinansowanie w ramach „Rządowego Programu Odbudowy Zabytków”. Zakończenie prac planowane jest na połowę 2028 roku. W Elizeum od lat zimują nietoperze z gatunku nocek Natterera. Ostatnie badania przeprowadzone w styczniu 2025 roku potwierdziły obecność 23 osobników. W związku z rozpoczęciem prac budowlanych zwierzęta nie będą mogły pozostać w zabytkowej rotundzie. Dlatego w sąsiedztwie obiektu powstanie specjalnie zaprojektowane hibernakulum – betonowa komora, która zapewni nietoperzom odpowiednie warunki do zimowania.
Historia Elizeum
Elizeum to ceglana, podziemna rotunda o dwóch kondygnacjach i średnicy 7,5 metra. Została wybudowana w latach 1776-1778 z inicjatywy księcia Kazimierza Poniatowskiego, brata króla Stanisława Augusta. Projekt opracował Szymon Bogumił Zug. Budowla była elementem większego założenia ogrodowego na skarpie wiślanej i pełniła funkcję ekskluzywnego salonu towarzyskiego. Jej wnętrze zdobiły niegdyś freski, rzeźby, kolumny i dekoracyjne sztukaterie. Zgodnie z legendami, książę wykorzystywał obiekt do organizacji prywatnych spotkań. Po jego śmierci w 1800 roku Elizeum stopniowo niszczało. Przez dziesięciolecia brak odpowiedniej opieki i porastanie przez roślinność doprowadziły do niemal całkowitej degradacji glinianej izolacji, co z kolei przyspieszyło destrukcję wystroju wnętrz. Początkowo do Elizeum prowadziły trzy wejścia: przez nieistniejącą dziś grotę, z poziomu sadzawki oraz przez wewnętrzny korytarz prowadzący do Domku Imama, w którym przygotowywano posiłki na przyjęcia. W 2021 roku zakończono prace nad udrożnieniem górnego wejścia, co poprawiło wentylację wnętrza.
Obecne prace konserwatorskie mają przywrócić zabytkowi jego pierwotną formę oraz stworzyć warunki umożliwiające bezpieczne udostępnienie go w przyszłości dla zwiedzających.
Źródło: UM Warszawa
Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Architektura w Polsce | Renowacja
