Przed II wojną światową okolica ul. Mariańskiej była gęsto zabudowana czynszowymi kamienicami. W wyniku walk i burzenia miasta przez niemieckie oddziały zniknęły niemal wszystkie budynki. Pojedyncze ostańce usuwano z biegiem lat pod nowe inwestycje. Do dziś w okolicy przetrwał zaledwie jeden dom – Mariańska 1. W przeszłości czyniono zakusy, by i ten gmach rozebrać, a działkę sprzedać. Na szczęście do tego nie doszło i kamienica stanowi dziś unikalną i cenną pamiątkę po dawnej zabudowie warszawskiego Śródmieścia.
Budowę kamienicy w stylu modernistycznym, z detalem rzeźbiarskim Zygmunta Otta, wzniesionej według projektu Henryka Juliana Gaya, ukończono w roku 1925. Budynek jest czteropiętrowy z boniowanym parterem oraz zaokrąglonym narożnikiem od skrzyżowania ul. Mariańskiej z Pańską. Na fasadzie znajduje się kartusz z umieszczonym napisem Kasa Chorych w Warszawie, dwie inskrypcje w podstawach pilastrów z podpisami projektanta i wykonawcy oraz wieńczący fasadę tympanon z okrągłym okienkiem ozdobiony napisem: Ubezpieczalnia Społeczna w Warszawie. Nad narożnymi drzwiami widnieje inskrypcja o treści Apteka oraz data budowy gmachu: 1925. Na budynku zachowały się ozdobne kraty okienne z wplecionym motywem liter KCh (od: Kasa Chorych). Realizacją projektu zajęła się znana firma budowlana Bracia Horn i Rupiewicz. W latach 30. XX w budynku pracował Janusz Korczak.
Kamienica przy Mariańskiej niedługo po wybudowaniu. Źródło: Kasa Chorych 1920-27
W czasie II wojny światowej budynek znalazł się w granicach Małego Getta. w 1940 roku ulokowano w nim Żydowską Szkołę Pielęgniarek, założoną przez Lubę Blum Bielicką. Szkoła była kontynuacją działającej przed wojną Szkoły Pielęgniarstwa przy Szpitalu Starozakonnych. Po akcji wysiedleńczej, gdy ta część miasta została wyłączona z getta, szkołę przeniesiono w inne miejsce. Strój pielęgniarek przez długi czas gwarantował uczennicom bezpieczeństwo, jednak w 1943 roku, gdy likwidowano getto, personel i uczennice rozstrzelano. Bardzo nielicznym, w tym założycielce szkoły, udało się przeżyć. W czasie powstania warszawskiego w kamienicy ulokowano szpital polowy. Stanowił on zaplecze medyczne dla żołnierzy zgrupowania „Chrobry II” oraz cywilnych mieszkańców Warszawy.
Gmach przetrwał wojnę bez większych uszkodzeń i błyskawicznie go wyremontowano. Niestety, wobec planów gruntownej przebudowy tej części miasta wydawało się, że nie ma przed nim jasnej przyszłości. Wyburzenia ominęły jednak gmach Kasy Chorych, który dotrwał szczęśliwie do roku 1975, kiedy to został uznany za zabytek i tym samym znajduje się pod ścisłą ochroną. W 2002 roku podjęto próbę wykreślania go z listy, lecz liczne protesty, w tym konserwatora zabytków, nie dopuściły do tego procederu. Wewnątrz budynku zachowały się liczne oryginalne elementy, takie jak kolumny, kuta balustrada na klatce schodowej oraz podłogi wyłożone tzw. gorsecikami ułożonymi w fantazyjne wzory.
Od 2013 roku w przedwojennej kamienicy ma swoją siedzibę Centrum Medyczne CMP Mariańska. Na przestrzeni lat wokół kamienicy wyrosły wielopiętrowe bloki oraz drapacze chmur. Samotny zabytek pośród tego krajobrazu robi niezwykłe wrażenie i budynki tworzą ciekawą kompozycję architektoniczną.
Źródło: warszawa.fandom.com, whu.org.pl
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
