Osiedle WuWA (Wohnungs- und Werkraumausstellung, czyli Wystawa Mieszkań i Miejsc Pracy) powstało w 1929 roku we Wrocławiu jako część międzynarodowego ruchu modernistycznego. To wyjątkowy eksperyment urbanistyczny, który miał na celu zaprezentowanie nowych, funkcjonalnych koncepcji mieszkań odpowiadających na ówczesne potrzeby społeczeństwa. WuWA było jednym z sześciu podobnych osiedli, realizowanych w tym czasie w Europie, obok takich miast jak Stuttgart, Brno, Zurych, Praga i Wiedeń.
Cele i koncepcja urbanistyczna
Osiedle WuWA zostało zaprojektowane z myślą o zaprezentowaniu nowych, ekonomicznych i funkcjonalnych rozwiązań w budownictwie mieszkaniowym. Projekt urbanistyczny autorstwa Adolfa Radinga i Heinricha Lauterbacha zakładał budowę zarówno domów jedno- i dwurodzinnych, jak i budynków wielorodzinnych. Celem było stworzenie mieszkań, które odpowiadałyby na rosnące zapotrzebowanie na tanie lokum oraz propagowanie nowoczesnych technologii budowlanych.
W ramach osiedla zrealizowano 37 budynków, w tym domy jednorodzinne, dwurodzinne, w zabudowie szeregowej oraz wielorodzinne, a także parterowe przedszkole. Każdy z budynków miał spełniać założenia funkcjonalizmu – były proste w formie, pozbawione zbędnych dekoracji, a ich wnętrza projektowano z myślą o maksymalnym komforcie użytkowników. Cechą wyróżniającą osiedle była także przemyślana organizacja przestrzeni – każda rodzina miała dostęp do ogrodów, a przestrzeń między budynkami przeznaczona była na tereny rekreacyjne.
Widok na kompleks budynków wzniesionych na wystawę WuWa w 1929 roku. Źródło: Herder Institut – Marburg
Architekci i projekty
Do realizacji osiedla zaproszono 11 architektów, dając im dużą swobodę twórczą. Wśród nich znaleźli się m.in. Hans Scharoun, Adolf Rading, Heinrich Lauterbach, Emil Lange, Gustav Wolf oraz Paul Häusler. Każdy z nich wniósł do projektu własne innowacyjne rozwiązania, które miały na celu połączenie estetyki z funkcjonalnością.
Hans Scharoun zaprojektował nowatorski dom hotelowy (nr 31), który był przeznaczony dla rodzin bezdzietnych i osób samotnych. Adolf Rading stworzył dom (nr 7), który opierał się na idei „uspołecznienia” funkcji mieszkalnych, promując wspólnotowy styl życia. Paul Heim i Albert Kempter zaprezentowali dom galeriowy (nr 1), który wyróżniał się innowacyjnym układem komunikacyjnym.
Budynek nr 7 w 1929 i obecnie, po znacznej przebudowie. Fot. Fot. Heinrich Klette and others, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons i SchiDD, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Konstrukcja i materiały
Osiedle WuWA wyróżniało się zastosowaniem nowoczesnych metod budowlanych, które miały być zarówno ekonomiczne, jak i innowacyjne. Architekci eksperymentowali z prefabrykatami, techniką szkieletową i wielkoformatowymi wypełnieniami. Część budynków została wzniesiona w konstrukcji drewnianej, inne opierały się na stalowych lub żelbetowych szkieletach.
Jednak te nowatorskie rozwiązania nie zawsze sprawdzały się w praktyce. Problemy z wilgocią, przemarzaniem ścian czy płaskimi dachami, które miały trudności z odprowadzaniem wody, stały się wyzwaniem dla mieszkańców. Materiały, które dobrze sprawdzały się w cieplejszych regionach Europy, nie radziły sobie z surowym klimatem Wrocławia.
Galeriowy dom czynszowy nr 1 w 1929 i współcześnie. Źródło: Die Form: Zeitschrift für gestaltende Arbeit Bonn&Berlin i mamik/fotopolska.eu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrza i umeblowanie
Ważnym aspektem projektowania osiedla WuWA było także dostosowanie wnętrz do nowoczesnych potrzeb mieszkańców. Małe mieszkania nie mogły być wyposażone w masywne, tradycyjne meble – w ich miejsce pojawiły się lekkie, funkcjonalne sprzęty z rur stalowych lub giętego drewna. Wyposażenie wnętrz miało być dostępne dla każdego, co w praktyce oznaczało promocję mebli produkowanych masowo.
Architekci starali się również wprowadzać nowatorskie rozwiązania w układzie pomieszczeń. Funkcje dzienne i nocne mieszkań były wyraźnie rozdzielone, a pokoje dzienne otwierano na tarasy i ogrody, co sprzyjało maksymalnemu wykorzystaniu naturalnego światła.
Dom wielorodzinny nr 3-6 w 2013 roku i po remoncie w 2019. Fot. Neo[EZN]/fotopolska.eu
Znaczenie i dziedzictwo
Osiedle WuWA, choć zrealizowane niemal 100 lat temu, pozostaje jednym z najważniejszych przykładów modernistycznej architektury w Polsce i Europie. Pomimo modyfikacji niektórych obiektów, jako całość przetrwało niemal w nienaruszonym stanie (wyburzono jeden dom nr 32/33) do dzisiaj i stanowi żywy dowód na to, jak nowoczesna architektura mogła odpowiadać na potrzeby społeczne.
WuWA nie tylko stanowiło modelową próbę rozwiązania problemów mieszkaniowych, ale również otworzyło nowe perspektywy w projektowaniu miast. Do dziś WuWA jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego Wrocławia, a jego unikatowa architektura przyciąga architektów i miłośników designu z całego świata.
Fragment domu szeregowego 9-22 w 1929 i 2013 roku. Fot. „Wrocławska wystawa Werkbundu WuWA 1929”, Jadwiga Urbanik – Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2002 i SchiDD, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Źródło: wroclaw.pl, pdm.irmir.pl
Czytaj też: Modernizm | Ciekawostki | Wrocław | Historia | whiteMAD na Instagramie
