Wielowiekowa historia, średniowieczny klimat i malownicze położenie sprawiają, że Sandomierz jest coraz chętniej odwiedzany przez turystów z całej Polski. Zachwyca także jego architektura. Wśród ciekawszych zabytków należy wymienić XIX-wieczny zespół dworski w Sandomierzu znajdujący się kilka kroków od starówki. Niewiele jednak brakowało, aby zabytkowe budynki całkowicie zniknęły z krajobrazu miasta. Dzięki gruntownej renowacji znów można tu poczuć ducha dawnego miasta.
Zespół dworski w Sandomierzu, który powstał w 1861 roku, znajduje się tuż obok słynnej Bramy Opatowskiej. Jego właścicielami byli Matylda i Cyprian Strużyńscy. Sam Cyprian Strużyński był postacią znaną w mieście: pełnił funkcję sekretarza w Radzie Miasta, a później został zastępcą naczelnika powiatu sandomierskiego. Angażował się również w inne działania, także jako miejski społecznik, związane chociażby z doprowadzeniem kanalizacji do sandomierskich domów. Pod koniec swojego życia doprowadził także do stworzenia połączenia kolejowego z urokliwym miastem. Jego oczkiem w głowie był zespół dworski znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie starówki. Budynki dworku, oficyny i przydworskich budynków gospodarczych zostały zaprojektowane przez ówczesnego architekta powiatowego Jana Lasotę. Zostały zbudowane z gotyckiej cegły z XV-wiecznej Bramy Zawichojskiej, która zawaliła się zaledwie cztery lata wcześniej, w 1857 roku. Władze Sandomierza zdecydowały wówczas, że materiał może być wykorzystywany do wznoszenia innych obiektów.
Po śmierci Cypriana w 1901 roku oraz jego żony Matyldy w 1921 roku spadkobiercy podzielili większość gruntów rolnych otaczających zespół dworski. Sprzedano je jako działki budowlane, a w latach 30. na tym terenie powstała ulica (obecnie niewielka ul. Struga). Dlatego też stajnie, stodoły, obory i drwalnie zostały jeszcze przed wojną rozebrane. Warto zresztą wiedzieć, że ulica Struga nosi imię postaci, która często bywała w dworku i była z nim związana. To właśnie Andrzej Strug (a właściwie Tadeusz Gałecki tworzący pod takim pseudonimem) był słynnym pisarzem, działaczem politycznym i senatorem RP. Jego siostra Wanda Gałecka wyszła za mąż za Tadeusza Strużynskiego, syna Cypriana i Matyldy.
Powojenne dzieje nie były dla tego miejsca łaskawe. Chociaż cały zespół został wpisany w 1959 roku
Nowi właściciele przywiązali ogromna wagę do odnalezienia archiwaliów, dzięki którym udało się pozyskać inwentaryzację powykonawczą zespołu dworskiego Strużyńskich, która została sporządzona w 1867 roku przez Jana Lassotę. Na tej podstawie można było odtworzyć pierwotny wygląd dworku i oficyny oraz kubatury przydworskich budynków gospodarczych. Dalsze prace renowacyjne były prowadzone w dwóch etapach. Od czerwca 2002 r. trwała odbudowa zabytkowego budynku (za co otrzymano nominację do tytułu “Modernizacja Roku 2005”), a od maja 2006 r. – odbudowa dawnych przydworskich budynków gospodarczych (stajni, stodoły, obory, drwalni i spichlerza).
Od tego czasu działa tu trzygwiazdkowy hotel Sarmata, który oferuje ponad 100 miejsc noclegowych. Jest też miejscem wypoczynku wśród zieleni w samym centrum miasta (ogród znajduje się na obszarze ponad jednego hektara). Są tu także organizowane wydarzenia, z których mogą skorzystać nie tylko osoby nocujące hotelu czy korzystające ze znajdującej się w nim restauracji. To również spotkania dla miłośników wina (z którego słyną Sandomierz i okolice), a także eventy popularyzujące średniowieczne dzieje miasta (pokazy walk rycerskich, broni białej, turnieje łucznicze, pokazy tańca starodawnego).
Warto nadmienić, że na terenie zespołu dworskiego znajduje się tzw. Latarnia Chocimska – najstarsza z latarni miejskich w Sandomierzu. Oświetlała ona wyjazd z miasta na rozwidleniu dróg prowadzących z Bramy Zawichojskiej na północ i Bramy Opatowskiej na zachód. Według tradycji ludowej latarnia ta została ufundowana około 1680 roku przez rycerzy Chorągwi Ziemi Sandomierskiej, którzy wrócili szczęśliwie do domu po zwycięskiej bitwie wojsk hetmana Jana Sobieskiego z Turkami pod Chocimiem w 1673 roku.
Tekst: Tomasz Kobylański
Zdjęcia: archiwum właścicieli obiektu / hotelsarmata.pl, fotografie z drona: Sławek Rakowski / FB.com/staszowskizdrona
Zobacz również: Architektura | Metamorfoza | Historia | Zabytek
