Bursztynowe szachy z 1690 roku wróciły do Gdańska.

Bursztynowe szachy z 1690 roku, które powstały w gdańskich warsztatach bursztynniczych, wracają do Gdańska dzięki dofinansowaniu Unii Europejskiej, a także wsparciu gdańszczan i turystów. Zakup do zbiorów Muzeum Gdańska pochodzi z wpływów ze sprzedaży biletów w 2019 roku, które przeznaczono na zakup eksponatu i dzięki dofinansowaniu Unii Europejskiej z Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020. Szachy zakupiono za granicą. Koszt zakupu unikatowych, kompletnych, 330-letnich szachów wykonanych z bursztynu wyniósł ok. 2,4 mln złotych.

Muzeum Gdańska wzbogaciło się o cenny eksponat. Podobnej klasy, kompletne i świetnie zachowane zestawy znajdują się w kolekcjach duńskiej rodziny królewskiej, Państwowego Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu oraz muzeum jubilerstwa i złotnictwa Grünes Gewölbe w Dreźnie. Powstawały w nowożytnym Gdańsku. Grę, w którą można na nich zagrać, zna cały świat.

Prostopadłościan o wymiarach 37 x 37 x 11 cm wspierają cztery rzeźby lwów. Wierzch i boki składają się z klejonych prostokątnych i kwadratowych pól oraz owalnych dekoracji. Na rogach ustawione są cztery kosze z kwiatami. Uważne oko dostrzeże dwie szufladki wyściełane niebieskim jedwabiem. Znajdują się w nich 32 przeźroczyste, misternie rzeźbione figury na podstawkach o wysokości od 5 do 7 cm. To unikatowy zestaw do gry w szachy. Mimo tego, że ma prawie 330 lat jest kompletny i w świetnym stanie.

„Muzeum Gdańska od lat współpracuje z antykwariatem Georga Laue, dzięki któremu do zbiorów trafiło w 2008 roku kilka cennych, nowożytnych eksponatów wyprodukowanych w gdańskich warsztatach bursztynniczych. O szachy ubiegało się ostatnio kilka wiodących muzeów, na przykład Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Wiedząc o tym w ubiegłym roku zabezpieczyliśmy zakup ze środków pochodzących ze sprzedaży biletów, po to by te wyjątkowe arcydzieło mogło być podziwiane w Światowej Stolicy Bursztynu. Zakup umożliwiła rekordowo wysoka frekwencja odwiedzin w ośmiu udostępnionych do zwiedzania oddziałów Muzeum Gdańska oraz wsparcie finansowe Unii Europejskiej” – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.  

Podobnej klasy, kompletne i świetnie zachowane zestawy znajdują się w kolekcjach duńskiej rodziny królewskiej, Państwowego Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu oraz muzeum jubilerstwa i złotnictwa Grünes Gewölbe w Dreźnie. Wszystkie datowane są na początek . XVIII w. Nowy eksponat, który trafił do Muzeum Gdańska, cechuje się wyższym poziomem trudności wykonania niż większość znanych odpowiedników.

„Przedmioty z bursztynu są delikatne i wrażliwe, a podatność na uszkodzenia rośnie wraz z wiekiem danego przedmiotu, dlatego do naszych czasów wiele arcydzieł bursztynniczych przetrwało we fragmentach i brakuje w nich wielu figurek. Szachy, które trafią do Gdańska to jeden z czterech zachowanych kompletów. Ma wszystkie figurki. Każda jest wykonana jest na poziomie mistrzowskim z niezwykłą dbałością o detal. Takie mógł wykonać tylko obeznany w fachu mistrz” – tłumaczy Waldemar Ossowski. 

Jak mówi dyrektor Ossowski bursztynowe szachy powstały w czasach świetności gry, czyli około 1690 roku w Gdańsku, najprawdopodobniej w warsztacie Michała Redlina, jednego z najbardziej cenionych gdańskich bursztynników. Z Gdańska trafił do Amsterdamu, a następnie w 1758 r. do Szkocji na zamek Blair. Jego posiadaczami była rodzina Murrayów. Od 1660 r. tytułowano ich książętami Atholl. Już w chwili zakupu przez Murrayów szachy wymagały naprawy, co zdaje się szkocka rodzina uczyniła. Dziś ślady klejenia za pomocą technik i materiałów znanych w XVIII w. widoczne są jedynie przy owalnych kaboszonach. Od 28 czerwca 2021 r. szachy będzie można zobaczyć w nowym Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie.

O Muzeum Bursztynu:
Jedno z najmłodszych gdańskich muzeów, swoje podwoje otworzyło w czerwcu 2006 roku. Jego siedzibą jest zabytkowy, unikatowy w skali Europy, gotycko-renasansowy Zespół Przedbramia ulicy Długiej. Usytuowany jest w centrum krzyżowania się szlaków turystycznych miasta. Składa się z trzech części: Wieży Więziennej, Szyi z Domem Więziennym i Katowni. Niegdyś stanowił kluczowy element fortyfikacji średniowiecznego Gdańska.

Muzeum Bursztynu prezentuje historię powstania bursztynu, jego właściwości, pozyskiwanie oraz obróbkę  na przestrzeni dziejów – od czasów najdawniejszych do współczesności. W pierwszej sali wystawienniczej znajduje się unikatowa kolekcja okazów przyrodniczych – bezcenny zbiór naturalnych form bursztynu, w tym ogromnych brył, inkluzji zwierzęcych i roślinnych, wyszukanych odmian barwnych oraz  rozmaitych żywic kopalnych występujących na świecie.

Zwiedzając kolejne sale zobaczymy znamienite zabytki sztuki dawnej – neolityczne wyroby bursztynniczne, zabytki pochodzące z czasów rzymskich i wczesnego średniowiecza. Najcenniejsze i najpiękniejsze obiekty pochodzą jednak ze ,,złotego okresu” rozwoju Gdańska, kiedy miasto było jednym z najważniejszych ośrodków rzemiosła bursztynniczego. W Muzeum Bursztynu można podziwiać wiele przykładów wspaniałych zabytków sztuki dawnej, takich jak – kabinety, szkatułki, ołtarzyki, medaliony, sztućce, grę we flirt. Zainteresowanie budzą również współczesne wyroby rzemiosła artystycznego oraz nowoczesnej biżuterii wybitnych projektantów ukazane w awangardowej aranżacji z wykorzystaniem multimediów. Dzięki nim, można znaleźć się pośrodku bursztynowego lasu, poczuć zapach bursztynu lub być świadkiem pokazu mody z bursztynową biżuterią.

W Katowni zaaranżowano trzy cele więzienne, nawiązujące wyposażeniem i klimatem do ponurej tradycji miejsca. Pierwsza przedstawia przygotowanie do egzekucji, kolejna obrazuje typowe miejsce odosobnienia, zaś w ostatniej można zobaczyć narzędzia służące do wymuszania zeznań. Zainteresowani mogą poszerzyć swoją wiedzę oglądając film przedstawiający historię powstania oraz pełnionej w ciągu wieków zmieniającej się funkcji Zespołu Przedbramia, natomiast miłośnicy przeszłości, postrzeganej jako historie życia poszczególnych ludzi, mogą prześledzić zrekonstruowane fakty dotyczące procesu jednego z osadzonych tu więźniów.

Czytaj też: Ciekawostki | Muzeum | Polska | Gdańsk | Kultura | Sztuka |

źródło: Kunstkammer Georg Laue&Muzeum Gdańska / gdansk.pl