Kiedyś wszyscy chcieli takie mieć. Mieszkania Polaków w PRL

Tango na 16 metrach kwadratowych to wystawa o budownictwie mieszkaniowym czasu PRL i o pomysłowości w poszukiwaniu architektonicznych rozwiązań w warunkach metrażowego i materialnego deficytu. Rzecz o swoistej mieszkaniowej gimnastyce – błyskotliwej i dobrze zaplanowanej choreografii, ale i prawdziwie akrobatycznym wyczynie. Twórcy: Agnieszka Batkiewicz, Veronika Mayr, Xander van Dijk zwracają uwagę na zależności między architekturą a polityką oraz zmuszają do podjęcia krytycznej refleksji na temat współczesnego mieszkalnictwa. Otwarcie wystawy już 14 lipca w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie.

Centralny punkt ekspozycji stanowi monumentalnych rozmiarów meblościanka — najpopularniejszy mebel organizujący przestrzeń w polskich wnętrzach w drugiej połowie XX wieku. Zaprojektowana na początku lat 60. ubiegłego stulecia, miała stać się rozwiązaniem dla palących problemów mikrometrażu. Była synonimem luksusu i funkcjonalności, stanowiła podstawowe wyposażenie niewielkich, niskich i wąskich mieszkań w blokach z wielkiej płyty. Z jednej strony to prawdziwa ikona, narzędzie umożliwiające mnogość rozwiązań, z drugiej zaś instrument unifikacji polskich wnętrz okresu PRL. Instalacja na wystawie Tango na 16 metrach kwadratowych spaja charakterystyczne elementy wyposażenia peerelowskich wnętrz: meblościankę, półkotapczan oraz pawlacz, a jej przestrzeń — również dzięki zaprezentowanym w niej dokumentom — staje się swego rodzaju archiwum mieszkaniowych rozwiązań w PRL-u.

Inspiracją dla projektu oraz ramą spajającą wystawę jest oskarowa animacja Zbigniewa Rybczyńskiego Tango z 1980 roku. Dzieło Rybczyńskiego do dziś zachwyca perfekcyjną koordynacją ruchu filmowych postaci, ale może być też odczytywane jako metaforyczny obraz życia obok siebie — mijania się na niewielkiej klaustrofobicznej przestrzeni. W PRL-u ciągły i egalitarny niedobór metrażu i materiałów w zdecydowany sposób wpływał na to, jak mieszkali Polacy. Prowadził do unifikacji naszych wnętrz, jednocześnie będąc bodźcem dla kreatywności i pomysłowości w poszukiwaniu rozwiązań dla niewielkich przestrzeni, często urządzanych minimalnym kosztem.

Budownictwo mieszkaniowe PRL stanowi dla kuratorów punkt wyjścia dla rozważań na temat zależności między architekturą a polityką, ograniczeniami a inwencją. Wystawa Tango na 16 metrach kwadratowych wpisuje się we wciąż aktualną dyskusję na temat ograniczonych zasobów mieszkaniowych i metrażowych, szczególnie w intensywnie rozwijających się aglomeracjach miejskich. Krytyczną refleksję na temat tego problemu prezentują przygotowane specjalnie na wystawę projekty architektoniczne oraz cykl fotografii dokumentujących wnętrza współczesnych „mikroapartamentów”.

Projekt Tango na 16 metrach kwadratowych zajął drugie miejsce w konkursie na wystawę w Pawilonie Polskim na 16 Międzynarodową Wystawę Architektury w Wenecji — La Biennale di Venezia.

Tango na 16 metrach kwadratowych

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
 13.07–14.10.2018

Kuratorzy: Agnieszka Batkiewicz, Veronika Mayr, Xander van Dijk
Zdjęcia dzięki uprzejmości Instytutu Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o. w Warszawie.