Architekt Stefan Szyller – projektant przedwojennej Warszawy

Architekt Stefan Szyller to jedna z najbardziej zasłużonych postaci dla warszawskiej architektury. Spod jego ołówka wyszły najważniejsze i najbardziej reprezentacyjne budynki, które do dziś są wielką ozdobą i dumą stolicy. Mężczyzna był także konserwatorem zabytków, co nie pozostawało bez wpływu na Jego twórczość, gdyż swoim projektom nadawał cechy historyzmu.

Stefan Szyller przyszedł na świat w Warszawie 4 września 1857 roku, jako syn Teofila Schüllera, również architekta (nazwisko Schüller jest ponownie zniemczoną wersją nazwiska Szyller) i Julianny Goebel. Rodzina Szyllerów wywodziła się prawdopodobnie z Niemiec. Pradziad, Franciszek Szyller, urodzony w 1754 r. w Warszawie, był jubilerem i radnym gminy Starej Warszawy. Stefan w roku 1881 ukończył studia w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, a w 1888 r. przeniósł się na stałe do Warszawy. Jego żoną była Zofia z Rymowiczów, z którą miał syna i córki.

Stefan Szyller. Fot. Mazovian Digital Library , Public domain, via Wikimedia Commons

Był zwolennikiem form historycznych – w swej twórczości nawiązywał do renesansu i baroku. W latach 1906–1908 wykładał kompozycje architektoniczne w ramach Kursów Politechnicznych na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. Był również członkiem TKN, a także jednym z organizatorów Muzeum Rzemiosł. Jego ważniejsze realizacje architektoniczne w Warszawie to: gmach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, brama oraz dawna biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, gmach Politechniki Warszawskiej, neorenesansowy wystrój architektoniczny mostu Poniatowskiego w Warszawie (wieżyczki, pawilony, balustrady), sala koncertowa w Konwersatorium przy ul. Ordynackiej (nie istnieje), gmach Kasy Przemysłowców przy ul. Zgoda czy wiadukt Stanisława Markiewicza przy ul. Karowej.

Wzniesiony w latach 1895-1901 gmach Krajowej Kasy Oszczędności (zwany również Kasą Pożyczkową Przemysłowców Warszawskich). 1938 i 2023. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD

Wzniesiony w latach 1899-1901 gmach Główny Politechniki. Ok. 1923 i 2020. Źródło: Public domain, via Wikimedia Commons i Adrian Grycuk – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Wzniesiony w latach 1902–1905 wiadukt im. Stanisława Markiewicza. 1934 i 2018. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i Andrzej Otrębski, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Wzniesiona ok. 1901 roku Brama Główna Uniwersytetu Warszawskiego. 1927 i 2018. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/ i Adrian Grycuk – Praca własna, CC BY-SA 3.0 pl

Wzniesiona w latach 1898-1900 Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki. Źródło: 1938 i 2019. NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/ i Robert Drózd, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Ponadto był autorem projektów ponad 100 kamienic warszawskich oraz innych budynków, nie tylko stołecznych. Otrzymał liczne odznaczenia, np. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Opublikował m.in. “Czy mamy polską architekturę” (1925) i “O attykach polskich i wklęsłych dachach” (1909). Zmarł 22 czerwca 1933 r. w Kutnie. Został pochowany w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim.
W 2015 roku w regionie radomskim, gdzie architekt był szczególnie aktywny w okresie międzywojennym, powstał Szlak Twórczości Architektonicznej Stefana Szyllera. Obejmuje on zabytki sakralne (m.in. kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Radomiu, kościół św. Barbary w Pionkach, kościół Świętej Trójcy w Białobrzegach), obiekty przemysłowe (budynki magazynowe dawnej Radomskiej Wytwórni Papierosów) oraz założenie urbanistyczne osiedla radomskiej fabryki broni (powstałego w latach 1923–1926).

Źródło: polenausfreierwahl.de, mcb.cyfrowemazowsze.pl

Czytaj też: Architekt | Urbanistyka | Zabytek | Historia | Warszawa | Architektura w Polsce