Błysk, mat, kolor. Sentymentalna podróż do Warszawy lat 90-tych

LATA 90.: czas kontrastów, zmian i przełomów. Zapewne najpełniej został utrwalony na fotografiach. Zdjęcia profesjonalne i amatorskie, fotografia reporterska i artystyczna tworzą fascynujący portret Warszawy lat 90. Ponad tysiąc zdjęć i filmów autorstwa niemal stu twórców i twórczyń, w tym Hartwiga, Niedenthala, Rolkego, Millera, Bohdziewicz, Musiałówny, Białej czy Łozińskiego będzie można zobaczyć w Muzeum Warszawy od 20 października 2022 r. na wystawie Błysk, mat, kolor. Fotografia i Warszawa lat 90.

Jarmark Europa, Cricoland, pierwszy McDonald, afisze wolnych wyborów i reklamy, handel z łóżek polowych, „szczęki” i jugokioski, Józef Tkaczuk, pierwszy dzień wiosny, ale też narkomania, bieda i strajki.

Fotografia opowiada lata 90. i Warszawę tamtego czasu jak żadne inne medium. Na zdjęciach, amatorskich i zawodowych, utrwalono dekadę transformacji i jej wpływ na przestrzeń miasta. Wystawa Błysk, mat, kolor w Muzeum Warszawy sięga do archiwów profesjonalnych fotografów, fotoreporterek, artystów, ale i do prywatnych rodzinnych albumów. Fotografia analogowa była wtedy powszechnym sposobem zapisu rzeczywistości. A rzeczywistość zmieniała się i zaskakiwała. Przestrzenią miasta zawładnęły kolorowe reklamy, wyrosły szklane wysokościowce, na ulicach obywał się wolny handel, szły nimi protesty i strajki. Jak czas gwałtownych przemian uchwyciła fotografia? Jak widziano wtedy miasto? W jakim stopniu pamięć o latach 90. opiera się na fotografii?

Ponad 1000 zdjęć, filmów, pocztówek Warszawy lat 90.

W sześciu salach rozmieszczono ponad 1000 obiektów – zdjęć, filmów, pocztówek. Gdy tylko było to możliwe, prezentowane są oryginalne materiały: charakterystyczne, niewielkie odbitki, stykówki i projekcje slajdów. Dzięki temu materialność fotografii także stała się jednym z tematów wystawy. Części ekspozycji zostały nazwane hasłami pochodzącymi ze słownika charakterystycznego dla fotografii, które odnoszą się jednocześnie do opisu rzeczywistości lat 90.: kolor, kontrast, narracja czy typologie.

Profesjonaliści i amatorzy

Wybór twórców i prac był niełatwym zadaniem. Obok już wcześniej uznanych fotografów i fotografek (Edward Hartwig, Tadeusz Rolke, Chris Niedenthal, Anna Beata Bohdziewicz, Anna Musiałówna) prezentowane są prace młodych, wkraczających w latach 90. na rynek wolnych mediów (Maria Zbąska, Piotr Wójcik, Krzysztof Miller), artystów (Zofia Kulik, Paweł Althamer, Teresa Gierzyńska), fotografów prasowych (Kacper M. Krajewski, Anna Biała, Adam Marzec), filmowców i dokumentalistów (Marcel Łoziński, KrzysztofKieślowski, Barbara Sass). Jedna z części wystawy to fotografia niezawodowa – amatorska, rodzinna, pamiątkowa. W wyniku zaangażowania ponad 40 osób, które odpowiedziały na hasło zbiórki fotografii niezawodowych przedstawiających Warszawę lat 90., zdjęcia z ich zbiorów zostały włączone w opowieść o pamięci współtworzonej przez fotografię, pokazując tematy niewidoczne z perspektywy fotoreportażu czy z pola sztuki.

Błysk, mat, kolor. Fotografia i Warszawa lat 90.

Wystawę uzupełnia książka pod redakcją Karoliny Puchały-Rojek. Na jej łamach można zobaczyć 250 fotografii kilkunastu autorów, z których wiele publikowanych jest po raz pierwszy. Zdjęciom towarzyszą fragmenty rozmów przeprowadzone przez Julię Staniszewską ze specjalistami i specjalistkami zajmującymi się fotografią w latach 90. m.in. właścicielem słynnego labu Relax, a także teksty autorstwa Karoliny Puchały-Rojek, Adama Mazura i Witolda Kanickiego oraz subiektywny przegląd wydarzeń lat 90. Błażeja Brzostka. Warszawa i fotografia opowiadają tu o sobie nawzajem.

Podcast Kamila Bałuka

Podczas trwania wystawy premierę będzie miał 10-odcinkowy podcast przygotowany dla Muzeum Warszawy przez Kamila Bałuka. Bałuk, reporter i podcaster, który specjalizuje się w tematach tej dekady, przyjrzał się latom 90. w Warszawie z dziennikarskim zacięciem. Temat każdego odcinka inspirowany jest konkretnymi zdjęciami prezentowanymi na wystawie. Bałuk rozmawia m.in. o kampaniach społecznych i fotografii społecznej w tamtym czasie, narodzinach polskiej giełdy, o tym, czym dla młodych anarchistów była transformacja. Wśród gości i gościń: Tomek Sikora, Anna Musiałówna, Tomasz Prusek czy Maria Zmarz-Koczanowicz. Karolina Puchała-Rojek i Julia Staniszewska opowiedzą też szerzej o koncepcji wystawy i drodze do jej powstania.

Program towarzyszący: oprowadzania, debaty, warsztaty, lekcje muzealne i pokazy filmowe w Kinie Syrena

W każdą niedzielę będzie można zwiedzić wystawę z przewodnikiem. Oprócz oprowadzań kuratorskich i przygotowanych przez edukatorów odbędą się wyjątkowe oprowadzania z gośćmi, m.in. Olgą Drendą, Magdą Szcześniak, Marcinem Wichą, Moniką Borys czy Jackiem Paśnikiem. W czwartki odbywać się będą debaty, w programie także spacery architektoniczne i fotograficzne oraz warsztaty.

Wystawie towarzyszyć będzie także program filmowy w Kinie Syrena. Pięciu pokazom filmowym będą  towarzyszyć spotkania z twórczyniami i twórcami filmów prowadzone przez Dorotę Chrobak, Kaję Klimek i Olgę Drendę. Zaproszeni goście: Maciej Drygas (reżyser filmu Usłyszcie mój krzyk), Maria Pakulnis (aktorka w filmie Barbary Sass Pajęczarki), Marcel Łoziński (reżyser filmu 89 mm od Europy), Maria Zmarz-Koczanowicz (reżyserka filmów Nie wierzę politykom, Moja Warszawa). Partnerem pokazów jest WFDiF – właściciel platformy streamingowej 35mm.online.

Fotografia w Muzeum Warszawy

Kolekcja fotografii jest jedną z najliczniejszych w Muzeum Warszawy, liczy około 300 tys. obiektów: historycznych i współczesnych negatywów i odbitek fotograficznych na różnych podłożach, a także wspaniałą kolekcję albumów fotograficznych. Dzięki licznym darom i zakupom kolekcja regularnie powiększa się o nowe nabytki. Ostatnio do zbiorów zostały włączone prace współczesnych fotografów opowiadających o Warszawie: cykle Antoniny Gugały, Rafała Milacha, Jędrzeja Sokołowskiego i Joanny Szpak-Ostachowskiej.

– Funkcjonujące w Muzeum Warszawy Centrum Fotografii jest obecnie intensywnie rozwijane – mówi koordynatorka Centrum Fotografii i kuratorka wystawy, Karolina Puchała-Rojek. – Pracujemy nad programem, który będzie odpowiadał na potrzeby naszej publiczności: opracowujemy kolejną wystawę i program dla młodzieży, szykujemy wydarzenia angażujące współczesnych twórców. Przede wszystkim sukcesywnie udostępniamy zbiory na portalu Kolekcje Muzeum Warszawy – dodaje Puchała-Rojek.