Apteka „Pod Murzynem” – awangardowy modernizm znad Odry

Apteka „Pod Murzynem” (niem. Mohrenapotheke) to jeden z najbardziej charakterystycznych budynków we Wrocławiu wzniesionych w duchu modernizmu. Biurowo-usługowa kamienica stoi w północnej pierzei placu Solnego pod numerem 2/3. Powstała na miejscu dwóch starszych domów mieszczańskich, z których jeden mieścił działającą od średniowiecza aptekę. Obecnie budynek jest m.in. siedzibą wrocławskiego oddziału „Gazety Wyborczej”.

W miejscu obecnego, awangardowego budynku od czasów średniowiecza stały dwie kamienice. W jednej z nich co najmniej od drugiej połowy XV w. czynna była apteka. Od początku nosiła nazwę „Mohren-Apotheke”, czyli apteka „Pod Murzynem”. Godło kamienicy z wizerunkiem głowy Murzyna i zarazem nazwa apteki kojarząca się z egzotyką były w tamtych czasach bardzo popularne. Pod koniec XIX w. wykonano naturalnej wielkości figurę Murzyna, zdobiąca fasadę na wysokości pierwszego piętra.

Dawna apteka „Pod Murzynem”. Fot. Szczecinolog, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Właścicielka kamienicy, Doris Leschnitzer, w 1924 r. zleciła jej modernizację cenionemu wrocławskiemu architektowi, Adolfowi Radingowi. Mężczyzna wykonał projekt przebudowy w duchu modernizmu, zachowując przy tym pierwotny kształt budynku. W trakcie prac usunięto wszystkie historyzujące detale z elewacji, uległa ona zgeometryzowaniu. Na jej pomalowanej na biało fasadzie, wzdłuż dolnej i górnej krawędzi otworów okiennych każdej kondygnacji oraz na ścianie lukarny dodano ciemne, biegnące poziomo kontrastujące z jasnym tynkiem listwy.

Apteka „Pod Murzynem” i sąsiednia kamienica Oppenheimów w 1936 i 2022. Źródło: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego i Szczecinolog, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Kondygnacja parteru, gdzie nadal mieściła się apteka, została pokryta płytkami ceramicznymi, powiększono też witrynę. Jeszcze ciekawiej prezentowało się jej wnętrze, pokryte różnokolorowymi prostokątnymi kaflami oraz lustrami optycznie powiększającymi powierzchnię pomieszczenia. Całość dopełniały prostokątne lampy o matowych szkłach. Kamienica z apteką w tej postaci funkcjonowała zaledwie nieco ponad dwa lata, bowiem wkrótce rodzina Leschnitzerów weszła w posiadanie sąsiedniej kamienicy o numerze 2. Ponowną przebudowę obiektu, poprzez połączenie z nowo zakupionym budynkiem również powierzono Radingowi. W ramach prac dokonano rozbiórki mniejszej kamienicy, wznosząc w jej miejscu szkieletową konstrukcję żelbetową.

Północna i zachodnia pierzeja placu Solnego na początku XX wieku i dziś. Źródło: Atlas architektury Wroclawia i Google Maps

Zburzona została także jej oficyna, aby można było zabudować podwórko. Usunięto również poddasze starego budynku, a w jego miejsce wzniesiono dwie dodatkowe kondygnacje. Fasadę pokryto płytami nieprzezroczystego szkła w kolorze jasnopopielatym, z którymi kontrastowały czarne pasy otworów okiennych ze wstawionymi między nimi płytami z czarnego szkła. Całość dopełniały zaokrąglone balustrady balkonów oraz balustrada tarasu urządzonego na ostatnim piętrze. W nowo wybudowanym obiekcie ponownie urządzono prywatne gabinety lekarskie i biura, mieściły się tu także mieszkania na wynajem, sala konferencyjna, inhalatorium oraz pracownia rentgenowska. Gabinety wynajmowali tu znani i cenieni wrocławscy lekarze. Działająca w dalszym ciągu apteka cieszyła się dużym powodzeniem i oprócz leków sprzedawała także kosmetyki opatrzone znakiem firmowym z głową Murzynka.

Nocna oprawa budynku na zdjęciu z roku 1929 i współcześnie. Fot. Universitätsbibliothek Heidelberg http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/form1929/0375 Die Form Jg. 1929 i Neo[EZN]/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0

W latach 30. po objęciu władzy przez nazistów nastały trudne czasy dla rodziny Leschnitzerów. Jako Żydzi stali się przedmiotem szykan hitlerowskiej propagandy. W roku 1939 apteka i cały budynek z gabinetami lekarskimi zmienił ostatecznie właściciela. Kamienica została uszkodzona w czasie oblężenia miasta i odbudowano ją w latach powojennych, jednak w kształcie nieco odmiennym od pierwotnego. Na parterze cały czas działała apteka, natomiast na górnych kondygnacja urządzono mieszkania. W roku 1993 budynek został wpisany do rejestru zabytków. Pod koniec lat 90. obiekt nabyła spółka Żywiecka Grupa Inwestycyjna z zamiarem przebudowy. Projekt zakładał w dużej mierze powrót do postaci zaprojektowanej przez Radinga z przywróceniem szklanego pokrycia fasady i innych detali.

Wbrew wcześniejszym zapowiedziom inwestora, po remoncie wykonanym w roku 1998 na parterze budynku nie została otwarta apteka, a oddział banku. Obecnie znajduje się tu lokal gastronomiczny. Tym samym ponad pięćsetletnia historia apteki „Pod Murzynem” dobiegła końca. Podczas renowacji zrezygnowano także z czarnej stolarki okiennej. Odtworzona została za to nocna oprawa świetlna w postaci dwóch neonów – pionowego z prawej strony oraz poziomego na parterem i czterech poziomych świetlówek umieszczonych pod parapetami. Ostatnim elementem renowacji budynku było odtworzenie figury Murzyna zdobiącej fasadę. Zadania tego podjął się w 2000 roku wrocławski rzeźbiarz Stanisław Wysocki.

Obecnie w wynajmowanych pomieszczeniach biurowych wyższych kondygnacji swoją siedzibę ma m.in. wrocławska redakcja Gazety Wyborczej.

Źródło: wikiwand.com

Czytaj też: Modernizm | Architektura w Polsce | Zabytek | Historia | Wrocław