Dawny gmach Bractwa Strzeleckiego w Bytomiu. W latach 70. dokonano kontrowersyjnej modernizacji

Siedzibą Bytomskiego Centrum Kultury jest budynek mieszczący się przy pl. Karin Stanek 1. Od 1861 roku znajdował się tutaj gmach Bractwa Strzeleckiego, rozbudowany do swojej ostatecznej formy w latach 1911-1912. W latach 70. uległ znaczącej modyfikacji. W jej wyniku zatarto wszelkie pierwotne cechy obiektu, który dziś wygląda jak zlepek przypadkowych brył. Niedawno zakończyła się kompleksowa modernizacja budynku. Niestety, nie zdecydowano się przy tej okazji na rekonstrukcję szaty dawnego Bractwa Strzeleckiego z początku XX w.

Bractwo Strzeleckie istniało w Bytomiu już od 1728 roku. W ciągu kolejnych lat organizacja stała się bardzo popularna wśród mieszkańców miasta, tak iż jej członkowie musieli pomyśleć o nowej siedzibie. Hrabia Hugo Henckel von Donnersmarck wspaniałomyślnie przekazał na ten cel część swoich terenów, gdzie w 1861 roku wybudowano nowy jednokondygnacyjny dom strzelecki. O historii jednej z rezydencji tego rodu pisaliśmy TUTAJ. Niedługo później dokonano przebudowy siedziby bractwa. Wraz z szybkim wzrostem przyjęć nowych członków budynek znów okazał się za mały.

Gmach Bractwa Strzeleckiego przed przebudową, rok 1904. Źródło: Illustrierter Führer durch das Oberschlesische Industriegebiet 1904

W 1912 r. w miejscu starego gmachu wzniesiono nowy według projektu Eugena Waltera. Był to masywny, dwupiętrowy budynek, o wysokim spadzistym dachu, z arkadowymi podcieniami oraz charakterystyczną walcowatą wieżą, zwieńczoną stożkowatym daszkiem. Zwarta budowla o ciężkich proporcjach zyskiwała dzięki tym elementom lekkości i elegancji, była jednocześnie funkcjonalna i stylowa. W latach 1922-1939 Bractwo Strzeleckie (Schützengilde) w Bytomiu przeżywało tzw. „złoty wiek”. Liczyło wówczas kilkuset członków. Podczas II wojny światowej budynek ponownie zmienił właściciela. Zadomowiło się w nim wojsko i mieściły się warsztaty, w których naprawiano mundury. Po 1945 roku znacznie przebudowano otoczenie dawnej siedziby bractwa, a sam budynek stał się ostatecznie Miejskim Domem Kultury. Na początku lat 60. instytucja przeżywała lata swojej świetności. Miał tutaj siedzibę m.in. teatr lalek, prężnie działały sekcje malarskie i amatorskiej fotografii. Swoje spotkania mieli filateliści, modelarze. W budynku odbywały się także pokazy mody. W roku 1968 obiekt nie mieścił już wszystkich aktywności, dlatego podjęto decyzję o kolejnej modernizacji.

Gmach Bractwa Strzeleckiego w 1915 i 2019 r. Źródło: Śląska Biblioteka Cyfrowa i Adrian Tync, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Nowym właścicielem została kopalnia „Rozbark”. Po 6 latach prac, w 1974 roku otwarto instytucję po gruntownej przebudowie w duchu modernizmu. W jej ramach zlikwidowano arkady, spadzisty dach, kopułę pokrywającą wieżę, a także zamurowano wieżowe okna. Na wysokości pierwszego piętra dobudowano od frontu wypukłą przeszkoloną galerię, z boku obiekt rozbudowano o niską przybudówkę z podjazdem. W wyniku zmian gmach stracił swój dotychczasowy charakter i spójną linię, stał się bryłą złożoną z przypadkowych elementów architektonicznych. Sala liczyła w tym czasie 600 miejsc siedzących. W zmodernizowanym obiekcie odbywały się spektakle teatralne oraz koncerty. Na sali wystawowej prezentowane były ekspozycje fotograficzne i malarskie. W 1978 r. rozpoczął się kolejny remont, w ramach którego przebudowano wnętrza. Lata 80. były czasem kolejnego rozkwitu działalności obiektu. Uchwałą Rady Miejskiej z dnia 30 marca 2000 roku utworzono samorządową gminną instytucję kultury o charakterze publicznym pn. Bytomskie Centrum Kultury (BCK, czyli Becek). 28 grudnia 2011 roku adres Beceku zmienił się z ul. Żeromskiego 27 na pl. Karin Stanek 1.

Bytomskie Centrum Kultury na przełomie 2008 i 2009 r. powierzyło gliwickiej pracowni architektonicznej AnArchiGroup przygotowanie projektu zaawansowanej modernizacji i rozbudowy budynku. Projekt ten zrealizowano w znacznie oszczędniejszej wersji, a prace postanowiono podzielić na etapy. W roku 2010 elewacja otrzymała kolor pistacjowy, a wyremontowaną całkowicie w 2012 r. basztę zwieńczono stożkowym dachem. W 2015 roku rozpoczęły się działania dotyczące największej w historii Bytomskiego Centrum Kultury inwestycji pt. „Rewitalizacja gmachu Bytomskiego Centrum Kultury III etap”. Projekt z roku 2008/2009 ponownie został aktualizowany. Prace budowlane i elektryczne zakończono w lutym 2019 roku.

Budynek przed i po ostatnim remoncie. Fot. Adrian Tync, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Projekt architektoniczny zakładał remont znacznej części budynku, a zakres zadań był bardzo duży i toczył się niemal w każdym miejscu. Wyremontowano m.in. część dachu, ponownie usunięto dach wieńczący wieżę, oczyszczono i zmieniono kolorystykę elewacji z oliwkowej na odcienie szarości oraz zmodernizowano wnętrza, aby jeszcze lepiej mogły służyć bytomianom.

Obecnie wyremontowany budynek jest bardzo funkcjonalny i spełnia wszelkie standardy, będąc instytucją kultury na miarę XXI w. W jego bryle, choć bardzo zmodyfikowanej, nadal można odnaleźć wizerunek siedziby Bractwa Strzeleckiego z początku ubiegłego stulecia. Kto wie, może w przyszłości obiekt odzyska dawny, utracony wygląd?

Źródło: becek.pl

Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Modernizm | Architektura | Miasto | Metamorfoza