Willa Bohdana Pniewskiego w Warszawie – dzieło życia architekta

Bohdan Pniewski był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli modernizmu. Budynki jego projektu stoją nie tylko w Warszawie, ale i w całym kraju. Twórczość architekta przypadła na okres międzywojenny i powojenny, kiedy brał udział w odbudowie zrujnowanego kraju. Projektował rozmaite budowle, od monumentalnych gmachów użyteczności publicznej po kościoły. Chętnie projektował również prywatne domy zamożnych warstw. Przy ul. Na Skarpie w Warszawie stoi willa Bohdana Pniewskiego, uważana za dzieło życia architekta.

Dawna willa Pniewskiego mieści się przy Al. Na Skarpie 27 (przed wojną była tam ul. Frascati). Budynek został ulokowany na cyplu skarpy wiślanej. To nietypowe położenie domu jest związane z historią znajdującego się tam założenia parkowego zwanego „Ogrodem na Górze”. Około 1781 roku na zboczu wąwozu stanął klasycystyczny ogrodowy pawilon projektu Bogumiła Zuga. W czasach późniejszych stanowił siedzibę domniemanej loży masońskiej.

Tamtejsze tereny przechodziły wielokrotnie z rąk do rąk aż Rodzina Branickich, w latach 1887-1919 w budynku urządziła Muzeum Zoologiczne Branickich. Po I wojnie światowej działało tam m.in. Państwowe Muzeum Zoologiczne w Warszawie.

Posesję, na której znajdował się pawilon domniemanej loży Masońskiej, Pniewski nabył w 1936 roku i do końca 1937 roku willa (będąca wynikiem adaptacji i przebudowy XVIII-wiecznego pawilonu) była gotowa. Z istniejącej wcześniej budowli Pniewski zachował w niezmienionej formie najstarszą jej partię od strony ogrodu, którą stanowił klasyczny portyk składający się z doryckich półkolumn. Na wyższych kondygnacjach budynku urządzono tarasy widokowe. Rozebrany został wschodni trakt pawilonu, co pozwoliło poszerzyć sąsiadującą ulicę.

Willa Bohdana Pniewskiego w Warszawie, lata 30. XX w. i obecnie.

Nadbudowano też nowe piętro. Zmieniono też układ i kształt otworów okiennych i drzwiowych. Po przebudowie bryła budynku od strony Al. Na Skarpie nosiła charakter ciężkiego, prostego bloku, prawie jak budowla obronna. Wrażenie to było spowodowane pokryciem elewacji i ogrodzenia piaskowcową okładziną oraz zaprojektowaniem niewielkich otworów okiennych, oraz wtopienie głównego wejścia w elewację budynku. Pniewski starał się nie zakłócić charakteru miejsca, na którym stanęła willa. Zostawił gładką płaszczyznę piaskowca, na której wyryto tajemniczą łacińską inskrypcję:

SCANDIVS
DD AR
FX
TAMRC+
ma oznaczać: Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej.

Wnętrza budynku wykończono również nietypowo, zastosowano tam m.in. kamienne ściany pokryte martwicą wapienną i posadzki z ciemnego i jasnego marmuru, zestawienia okładziny piaskowcowej z otynkowanymi partiami ścian i dębową posadzką. W salonie znajdował się zachowany do dziś piaskowcowy kominek o tradycyjnych formach i schody z piaskowcową balustradą (niezachowaną).
Najciekawszy w całym domu jest sufit w gabinecie, w który wmontowano zatopione w betonie oryginalne ludowe misy.

W okresie II wojny światowej rodzina Pniewskiego została z willi wysiedlona. Architekt wrócił tam dopiero po 1945 roku i był jej właścicielem aż do swojej śmierci w 1965 roku. W 1944 roku w czasie powstania warszawskiego prowadzone były zacięte walki w rejonie Sejmu i Powiśla, a willa Pniewskiego przechodziła z rąk do rąk. Zrujnowany budynek został odbudowany w latach powojennych, przy czym zmodyfikowano częściowo jego zewnętrzny wygląd i układ wnętrz.

Po śmierci architekta dom został kupiony od spadkobierców Pniewskiego i przekazany Muzeum Ziemi.
Po wykupie willi, na klatce schodowej wyłożonej marmurem, znaleziono ślady krwi “wsiąkniętej” w kamień. 21 kwietnia 1980 roku z inicjatywy PAN umieszczono tablicę z napisem:

Utrwalone w marmurze ślady krwi przelanej przez nieznanego Powstańca Warszawy w 1944 roku.

Willa Bohdana Pniewskego przy al. Na Skarpie zajmuje istotne miejsce w dorobku nie tylko architekta, ale i całej polskiej architektury. Ten niewielki stosunkowo dom skupia najbardziej charakterystyczne cechy twórczości Pniewskiego z okresu lat 30. XX wieku. W 1938 roku architekt Jerzy Hryniewiecki pisał, że willa Pniewskiego to jedna z najciekawszych zdobyczy współczesnej architektury polskiej w dziedzinie użycia kamienia.

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować: 

– PERŁA WARSZAWSKIEGO KLASYCYZMU – PAŁAC NA WYSPIE W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH
– PAŁAC BLANKA W WARSZAWIE – REZYDENCJA STOŁECZNEJ BURŻUAZJI
– UTRACONE ZABYTKI: KOŚCIÓŁ PW. ŚW. ALEKSANDRA NA PLACU TRZECH KRZYŻY W WARSZAWIE

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Architektura

Willa Bohdana Pniewskiego – widoki wspołczesne:

Temat: Willa Bohdana Pniewskiego w Warszawie – dzieło życia architekta

Źródła: wikipedia.pl, fotopolska.eu, NAC, mz.pan.pl, jedenraz.pl, elle.pl, domena publiczna,