Wyjątkowa przemiana historycznego domu. Oto Café Bergson w Oświęcimiu

W niewielkim domu na tyłach oświęcimskiej synagogi przez całe swoje życie mieszkał Szymon Kluger, ostatni żydowski mieszkaniec Oświęcimia. Po jego śmierci w 2000 r. popadający w ruinę budynek przeszedł niezwykłą przemianę. Dzięki wsparciu osób z całego świata zmienił się w klimatyczną kawiarnię, a także miejsce edukacji o wielokulturowej przeszłości miasta. Są w nim też organizowane liczne, proekologiczne działania! Dziś działa tu kawiarnia Café Bergson.

Café Bergson powstało dzięki zaangażowaniu kilkuset osób z całego świata. Wśród nich byli zarówno potomkowie byłych mieszkańców Oświęcimia, miłośnicy historii miasta, ale też jego współcześni mieszkańcy. Oprócz gruntownego remontu budynku konieczne było też zebranie środków na skomplikowane prace związane ze wzmocnieniem muru oporowego i skarpy, na której znajduje się były dom Klugera, a także Muzeum Żydowskie i jedyna zachowana przedwojenna synagoga – mówi Tomasz Kuncewicz, dyrektor Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu. Koszt wyniósł w sumie ponad 1,5 mln zł, a w zebraniu tych środków pomógł portal Kickstarter.

W ramach renowacji przedwojennego budynku zdecydowano się stworzyć minimalistyczną, nowoczesną przestrzeń z równoczesnym zachowaniem historycznego charakteru tego miejsca. Dlatego w kawiarni można podziwiać nie tylko przedwojenne kafelki, ale też pamiętające czasy Szymona Klugera drzwi, framugi oraz fragmenty zachowanych ścian. W zaprojektowanej przez architektów z oświęcimskiej pracowni Susuł&Strama Architekci przestrzeni znalazło się także miejsce na organizację wystaw czasowych młodych artystów oraz warsztatów, twórczych zajęć, a nawet kameralnych koncertów.

Otoczenie Café Bergson to prawdziwa oaza bujnej zieleni z tarasem pełnym kwiatów i pnączy i „zaczarowanym ogrodem” na tyłach budynku. Ściany również porastają różnego rodzaju pnącza, a tuż obok kawiarni znajduje się ogród społeczny stworzony przez zespół kawiarni wraz z zaprzyjaźnioną Fundacją Miasto Pracownia. Jest on pielęgnowany przez pracowników wspólnie z mieszkańcami, którzy mogą w nim znaleźć kilkanaście rodzajów ziół, warzyw i owoców. Pracownicy Café Bergson zamontowali również w otoczeniu kawiarni 30 budek dla ptaków, w tym dla słynnych jerzyków, ale też szpaków, sikorek, pleszek czy mazurków. Swój domek mają tam też nietoperze oraz jeże.

Zespół kawiarni stawia też na proekologiczne rozwiązania. Dlatego wszystkie odpadki z kawiarni trafiają na kompost i są później wykorzystywane jako podłoże i nawóz do kwiatów, ziół, warzyw, drzew i krzewów. Kilka razy do roku wraz z mieszkańcami są organizowane akcje sprzątania brzegów pobliskiej rzeki Soły. Od początku swojej działalności zespół kawiarni zachęca też gości do ploggingu, proponując zniżki dla osób łączących aktywny wypoczynek ze sprzątaniem okolic. Misją kawiarni jest też promowanie picie wody z kranu, którą można otrzymać w Café Bergson bezpłatnie. Mogą na nią liczyć też zwierzęta, które są mile widziane w kawiarni. W tym roku specjalne pojemniki dla dzikich zwierząt i okolicznych kotów pojawiły się także w ogrodzie.

W jaki sposób zespół kawiarni promuje ekologiczne nawyki wśród mieszkańców i gości z całego świata? W Café Bergson sprzedawane są wyłącznie wegetariańskie produkty, w tym domowe ciasta i najwyższej jakości kawa parzona alternatywnie. Od początku działalności kawiarni sprzedawane są w niej zwłaszcza produkty pochodzące z lokalnych, polskich firm i pobliskich dostawców. – To realne wsparcie dla dziesiątek osób z miasta i okolic, które zaopatrują kawiarnię w swoje produkty. Dzięki temu przyczyniamy się także do zmniejszania zanieczyszczenia środowiska i ograniczania śladu węglowego – mówi Kuncewicz. – Także wszystkie rośliny kupujemy na miejskim targowisku od lokalnych hodowców, a nie w supermarketach – podkreśla.

W kawiarni odbywają się też liczne zajęcia i warsztaty dotyczące ekologii, w tym te skierowane do najmłodszych osób. Kawiarnia jest także miejscem spotkań Oświęcimskiego Alarmu Smogowego, który właśnie tutaj rozpoczynał swoją działalność.

Café Bergson zostało założone sześć lat temu i jest częścią Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu, które obchodzi w tym roku jubileusz 20-lecia. Jest ona także jedynym miejscem, gdzie są sprzedawane oficjalne gadżety z symbolem COEXIST Piotra Młodożeńca (pisaliśmy o nich tutaj). Cały dochód z działalności Café Bergson jest przeznaczany na edukację historyczną i antydyskryminacyjną.

Szymon Kluger (ur. 1925 r., zm. 2000 r.) był jednym z dziewięciorga dzieci Symchy i Frydy Klugerów. W czasie wojny przebywał w getcie w Będzinie, a potem trafił do obozu Auschwitz. Jego rodzice i sześcioro rodzeństwa zostali zamordowani. Po wojnie mieszkał w Szwecji. W 1962 r. wrócił jednak do Oświęcimia, gdzie zamieszkał w swoim rodzinnym domu. Zmarł w 2000 r. i został pochowany na oświęcimskim cmentarzu żydowskim. Więcej informacji można znaleźć na www.ajcf.pl oraz www.fb.com/cafebergson.

Tekst: Tomasz Kobylański

Czytaj też: Kawiarnia | Zieleń | Historia | Restauracja

Zdjęcia: Mychajło Kapustian, Andrzej Rudiak:

Zdjęcie historyczne: Rodzina Klugerów. Od lewej: Fryda, trzyma na rękach Bronię, Mojżesz (z przodu), Icchak, Szymon, Helena (służąca) wraz z Melechem, lata 30-te XX w. Ze zbiorów Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu