Budynek Sejmu: jeden z najważniejszych obiektów-symboli w Warszawie

Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem. Budowla ta, z charakterystyczną rotundą obrad, została zaprojektowana przez Kazimierza Skórewicza. Zabudowania zostały poważnie uszkodzone podczas II wojny światowej. Wkrótce po jej zakończeniu rozpoczęła się odbudowa i rozbudowa, która trwa do dzisiaj.

W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, podjęto decyzję o adaptacji na potrzeby parlamentu kompleksu Instytutu Aleksandryjsko-Maryjskiego, znajdującego się przy ul. Wiejskiej. 10 lutego 1919, na swym pierwszym posiedzeniu, zebrał się w tym gmachu Sejm Ustawodawczy II RP. Tutaj też uchwalono Małą Konstytucję i mianowano Józefa Piłsudskiego Naczelnikiem Państwa. W 1922 roku na potrzeby Senatu zaadaptowano dawny budynek lazaretu.

Główny budynek Sejmu przed przebudową. Fot. Public domain, via Wikimedia Commons

W 1925 roku rząd zlecił Kazimierzowi Skórewiczowi wykonanie projektu rozbudowy budynku parlamentu. W trakcie II wojny światowej część zabudowań sejmowych została zniszczona. Jesienią 1939 roku na tyłach gmachów sejmowych (w tzw. ogrodach sejmowych) Niemcy dokonywali egzekucji mieszkańców Warszawy, głównie przedstawicieli inteligencji. W ocalałej części kompleksu sejmowego stacjonowały dwa bataliony Schutzpolizei. W latach 40. wyburzono pozostałości XIX-wiecznych budynków i odbudowano poważnie zniszczony, najbardziej charakterystyczny element sejmowych zabudowań – Salę Posiedzeń Sejmu. Pierwotnie powstała ona w okresie od 1925 do 1928 r. Z wyjątkiem jednego fragmentu marmuru belgijskiego, użytego do oblicowania ścian wewnętrznych, wszystkie inne materiały były pochodzenia krajowego. Dębowe fotele, stoły, balustradę wykonano według rysunków architekta Stefana Sienickiego, a płaskorzeźby na balustradzie oddzielającej prezydium od amfiteatru są dziełem Aleksandra Żurakowskiego.
Po wojnie napotkano problemy techniczne związane z odbudową pierwotnej konstrukcji dachu Sali Posiedzeń. W 1947 r. w jej miejscu zamontowano lekką konstrukcję lotniczą, która przetrwała do 1975 r. Poprawiono również akustykę sali, m.in. pod świetlikiem podwieszono szklany plafon o łamanych płaszczyznach, co miało poprawić słyszalność i spowodować rozpraszanie się światła.

Dziełem Aleksandra Żurakowskiego, którego rzeźby zdobiły Salę Posiedzeń także przed wojną, jest 12 płaskorzeźb na drewnianej balustradzie oddzielającej prezydium od ław poselskich. Są to personifikacje Nauki, Budownictwa, Żniw, Wojska, Sprawiedliwości, Przemysłu, Rolnictwa, Sztuk Pięknych, Rybołówstwa, Leśnictwa, Nauk Technicznych i Sztuk Plastycznych. Autorstwa Żurakowskiego są również znajdujące się na balustradzie rzeźbione orły z herbami Łowicza, Legnicy, Jeleniej Góry i Warszawy oraz Gniezna, Krakowa, Wrocławia i Poznania. Na mównicy poselskiej rzeźbiarz odtworzył – jednak z poważnymi zmianami – swoją przedwojenną płaskorzeźbę, personifikację Historii (Dziejopisarstwa). Zewnętrzną ścianę Sali Posiedzeń zdobi fryz, złożony z osiemnastu kamiennych płyt z płaskorzeźbami Jana Biernackiego i Jana Szczepkowskiego, symbolizującymi m.in. wyzwolenie, rzemiosło, religię, sztuki piękne, orkę, prasę i oświatę.

W 1946 roku Stowarzyszenie Architektów Polskich rozpisało konkurs na rozbudowę kompleksu sejmowego. Wygrał go słynny warszawski architekt Bohdan Pniewski. Prace budowlane rozpoczęto dwa lata później, a zakończono je w 1952 r. Nowy zespół wpisano architektonicznie w stary park, a jego obszar nie został ogrodzony i (do sierpnia 2016) był on dostępny dla spacerowiczów. Część roślin szczęśliwie przetrwała II wojnę światową. W sytuacji likwidacji Senatu nie odbudowano jednak głównego gmachu Instytutu Maryjskiego, zachowano jedynie niezniszczone skrzydło wschodnie. Bohdan Pniewski zaprojektował kompleks niskich pawilonów połączonych prześwitami, tarasami i kameralnymi dziedzińcami.

Główny budynek Sejmu składa się z dwóch dwukondygnacyjnych części, połączonych nadziemnymi przejściami. Pod nimi znajduje się jezdnia prowadząca do wejścia głównego. Na ścianie naprzeciwko głównego wejścia znajdują się płaskorzeźby wykonane według projektu Józefa Gosławskiego z lat 50. XX wieku. Hol główny znajduje się przy głównym wejściu do Sejmu. Trójbarwna, biało-szaro-czarna posadzka została wykonana z marmuru, pomieszczenie charakteryzuje się ponadto szarością stiukowych kolumn i prostymi portalami z białego marmuru karraryjskiego. W holu znajdują się marmurowe schody z ozdobną żelazną balustradą, w którą wmontowane są złote płaskorzeźby główek dziewczęcych i chłopięcych, mosiężna poręcz balustrady jest wykonana w kształcie węża.

Na lewo od holu głównego znajduje się Sala Kolumnowa. Prowadzą do niej dwuskrzydłowe szklane drzwi z ozdobnymi kutymi kratami. Nazwę swą zawdzięcza smukłym, symetrycznym kolumnom wspierającym sufit. Jej marmurową posadzkę zdobią kolorowe rozety z wielobarwnych marmurów i złocistego chalcedonu. Efektownym elementem wyposażenia wnętrza są stiukowe dekoracje na suficie oraz kryształowe kandelabry, wykonane według projektu Tadeusza Gronowskiego.

Po 1945 roku Dom Poselski, stojący nieopodal sejmowych zabudowań, poddany został generalnemu remontowi i służył jako główne miejsce zakwaterowania posłów, aż do momentu, gdy wiosną 1989 przekazano do użytku Nowy Dom Poselski, wzniesiony według projektu Małgorzaty Handzelewicz-Wacławek i Andrzeja Kaliszewskiego. W tym samym roku budynek mieszczący bibliotekę (archiwum) adaptowano na siedzibę Senatu.

Kompleks budynków Sejmu i Senatu tworzy układ architektoniczno–parkowy o powierzchni ponad 6 ha, z czego blisko połowę stanowią tereny zielone. Gmachy można zwiedzać przez cały rok. Co roku kompleks budynków Parlamentu przy ulicy Wiejskiej odwiedza ok. 100 tys. osób.

Źródło: sejm.gov.pl

Czytaj też: Architektura w Polsce | Wnętrza | Zabytek | Historia | Ciekawostki | Warszawa