Kościół św. Bartłomieja w Koninie. Historia jednego z najważniejszych zabytków ziemi konińskiej.

Kościół św. Bartłomieja w Koninie (noszący rangę fary) jest jednym z najcenniejszych okolicznych zabytków. Składa się na to nie tylko jego wartość materialna, ale i historyczna. W murach świątyni modlił się Władysław Jagiełło, a według legend także jego syn, który zginął w bitwie pod Warną. Z konińską farą związani są również pisarka Zofia Urbanowska, gdzie uczęszczała na niedzielne msze oraz zdobywca Oskara Jan A.P. Kaczmarek, który otrzymał tutaj chrzest. Fara była również pierwszą świątynią, która znalazła się w granicach dzisiejszego Konina.

Konińska fara pochodzi z przełomu XIV i XV wieku. W architekturze budowli wyraźnie dominują style gotycki i neogotycki, a także barokowy. Od południowej strony kościoła znajduje się renesansowa kaplica obfitująca w bezcenne zabytki, ufundowana w 1607 roku przez znanego konińskiego doktora – Jana Zemełkę. Fara posiada też gotycką kaplicę Najświętszej Marii Panny. We wnętrzu kościoła umieszczone zostały wczesnobarokowe nagrobki zasłużonych koninian: Stanisława Przyjemskiego i jego brata – Krzysztofa Przyjemskiego.

W przyporę wmurowany został przed wiekami krzyż wykonany z piaskowca brzezińskiego. Na głównej fasadzie kościoła zobaczyć można niewielką basztę ze strzelnicami, która prawdopodobnie spełniać miała funkcje obronne w okresie średniowiecza. Oryginalny element dekoracyjny z tego samego okresu ostał się również na drzwiach frontowych kościoła – brązowe antaby z XV w., w kształcie lwich głów. W XIX wieku do bryły świątyni od strony północnej dobudowano kruchtę, a także przeprowadzono kapitalny remont fary. W roku 1873 Walenty Modrzejewski ufundował dzwonnicę, która stanęła na południowy-wschód od kościoła. Z historią świątyni wiąże się też postać Eligiusza Niewiadomskiego. Artysta ten wykonał w latach 1904-1910 polichromię (m.in. „Pokłon narodów” w prezbiterium) i witraże, które do dziś zdobią kościelne wnętrza. Mężczyzna stał się szeroko znany jednak nie z powodu swojego warsztatu, ale z zabójstwa I Prezydenta RP – Gabriela Narutowicza, za co został później skazany i rozstrzelany. Rok po ukończeniu polichromii oddano do użytku neoklasycystyczną plebanię i dom parafialny. Budynek składa się z parterowej części środkowej, a po bokach dobudowane są jednakowe, piętrowe skrzydła. Całość otoczona jest oryginalnym, pochodzącym również z początków XX wieku ogrodzeniem.

Kościół św. Bartłomieja w Koninie w roku 1913 i 2022. Źródło: Towarzystwo Opieki Nad Zabytkami Przeszłości.

Plebania w latach 40. XX w. oraz obecnie.

Lata 60. XX w. i współczesne, nagrobek Stanisława Przyjemskiego w prezbiterium.

Lata 1954 i 2022, południowa część kościoła. Autor zdjęcia: Ryszard Bielawski.

Kościół św. Bartłomieja w Koninie na przełomie lat 70. i 80. XX w. oraz współcześnie.

 

25 marca 1941 roku naziści okupujący Konin zajęli i zamknęli kościół. Pośród bezcennych zabytków i fresków urządzili skład mebli, gromadzonych dla Niemców przesiedlanych na ziemię konińską. Po zakończeniu wojny zaniedbana i zdewastowana świątynia została pieczołowicie odrestaurowana, a ostatni kompleksowy remont budynek przeszedł w 2005 roku.
Na dawnym cmentarzu obok kościoła znajduje cenny i wiekowy kamienny słup drogowy, wyznaczający połowę drogi z Kalisza do Kruszwicy, o którym pisaliśmy tutaj: Najstarszy znak drogowy w Polsce. Historia konińskiego Słupa Milowego.
Od 1965 roku kościół św. Bartłomieja w Koninie figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych.

Czytaj też: Zabytek | Architektura

Temat: Kościół św. Bartłomieja w Koninie. Historia jednego z najważniejszych zabytków ziemi konińskiej.

Źródła: bartlomiej.konin.pl, turystyka.konin.pl, polskaniezwykla.pl, fotopolska.eu, TONZP, domena publiczna