XIX-wieczny projekt przebudowy Pałacu Saskiego. Nawiązuje do klasycyzmu stanisławowskiego

Nie milkną echa wyników konkursu architektoniczno-urbanistycznego na koncepcję odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. W międzynarodowym konkursie udział wzięło jedenaście pracowni architektonicznych i konsorcjów. Najlepszy projekt odbudowy i I nagrodę zdobyła pracownia WXCA. Tymczasem pracownia projektowa Architektura Klasyczna przedstawiła przy okazji mało znany XIX-wieczny projekt przebudowy pałacu.

Początki pałacu sięgają roku 1661, kiedy wielki koronny Jan Andrzej Morsztyn rozpoczął budowę piętrowej, barokowej posiadłości. Pół wieku później nowy właściciel budynku – August III Sas – zarządził jego gruntowną przebudowę. Zmieniło się również jego otoczenie. Powstał Ogród Saski, a rozbudowany gmach stał się rezydencją królewską w europejskim stylu. Wraz z Ogrodem Saskim stanowił centralny element barokowego założenia urbanistycznego XVIII-wiecznej Warszawy zwanego Osią Saską.

XIX-wieczny projekt przebudowy Pałacu Saskiego. Źródło: Pracownia Projektowa – Architektura Klasyczna

Po śmierci króla pałac utracił status rezydencji królewskiej i stopniowo popadał w ruinę. W 1837 r. gmach nabył rosyjski kupiec Iwan Skwarcow, który postanowił o jego przebudowie. Powstała wówczas budowla w klasycystycznym stylu, która w większości w takim kształcie przetrwała do momentu jej zniszczenia. 16 grudnia 1944 roku Niemcy wysadzili pomnik Poniatowskiego, a dwa dni później ten sam los spotkał pałac Brühla, sąsiadujący z Pałacem Saskim. Ten wysadzony został w dniach 27-29 grudnia. Ocalały jedynie arkady mieszczące Grób Nieznanego Żołnierza.

Pałac Saski w latach 20. XX w. i propozycja przebudowy. Źródło: Wojskowe Biuro Historyczne i Pracownia Projektowa – Architektura Klasyczna

Odbudowa Pałacu Saskiego, Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej to największa w ostatnich latach tego typu inwestycja w Warszawie. Po jej ukończeniu zachodnia pierzeja placu Piłsudskiego będzie wyglądała jak 31 sierpnia 1939 roku. Tymczasem w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej spoczywa mało znany projekt przebudowy fasady Pałacu Saskiego. Pochodzi prawdopodobnie z połowy XIX wieku i wiąże się z konkursem na przebudowę gmachu ogłoszonym przez Iwana Skwarcowa. Zachowany dokument przedstawia ciąg budynków bogatych w kolumny z monumentalną bramą pośrodku zwieńczoną rzeźbą. Wielu twierdzi, że istniejąca do 1944 roku forma pałacu projektu Idźkowskiego i Ritschla nosiła wyraźne ślady rosyjskiej myśli architektonicznej. Na tle zwycięskiej koncepcji przedstawiona tutaj, nieznana szeroko propozycja z pewnością posiada silniejsze wpływy rodzimego warszawskiego klasycyzmu stanisławowskiego, jest dużo bardziej bogata i dynamiczna. Wizualizacje na podstawie projektu wykonała pracownia projektowa Architektura Klasyczna.

Źródło: Pracownia Projektowa – Architektura Klasyczna i Książnica Cieszyńska

Czytaj też: Zabytek | Pałac | Historia | Warszawa | Ciekawostki