Plac Zwycięstwa 1920 w Wołominie projektu Nizio Design

Historyczny czołg Renault FT-17 z czasów I wojny światowej to centralny punkt, wokół którego projektanci Nizio Design International zbudowali koncepcję zagospodarowania terenu oraz ideę plenerowej ekspozycji-instalacji Placu Zwycięstwa 1920 w Wołominie. To drugi projekt pracowni Mirosława Nizio – obok Muzeum Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 w Ossowie – upamiętniający to przełomowe wydarzenie w dziejach Europy.

Instalacja zaprojektowana przez warszawską pracownię mieścić się będzie w bezpośrednim sąsiedztwie zielonego założenia parkowo-krajobrazowego Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie. Dynamiczna forma projektu przywodzi na myśl zatrzymany w czasie, metaforyczny kadr z wojennego filmu dokumentalnego. To jedna, wybrana z wielu, scena z bitwy wojny polsko-bolszewickiej, w której legendarny czołg Renault FT-17 z mozołem pokonuje ostrą, stromą linię okopów i niejako wybija się do góry na jej krawędzi, zdobywając tym samym ostatni przyczółek wroga. Czołg, jedyny namacalny świadek historii, staje jednocześnie symbolem walki, pokonywania przeszkód, ale też nadziei, odrodzenia i nowego życia, które dodatkowo podkreśla otaczająca instalację zieleń. Założenie krajobrazowe wokół muzeum powiązano ze strefą ekspozycji czołgu, tak by była widoczna z oddali. Ciemna, ziemista barwa betonowej platformy, na której stoi czołg, jej gładka czysta forma ulega rozpadowi i skruszeniu. Przechodzi głębiej w teren, przyjmując formę żwirowo-betonowych pasów, które stopniowo giną między okalającymi teren wysokimi trawami, jak za zasłoną czasu. Odległości między pasami odpowiadają śladom po gąsienicach czołgu. Między nimi będą rozstawione betonowe ławy.

Barierą oddzielającą czołg od reszty założenia jest symboliczna fosa. Na drugim planie zlokalizowano trzy maszty z flagami, ustawione na żwirowym, zrytym bruzdami placu. Kolejnym elementem ekspozycji jest betonowa ściana z wykonanym techniką reliefu obrazem, ukazującym żołnierzy piechoty ruszających do walki. Ściana przywodzi na myśl ekran, na którym prezentowana jest zapomniana historia oraz postaci walczących. Ponadto, na ścianie – od strony parkingu – umieszczone zostaną informacje o miejscach, które odegrały doniosłą rolę w wydarzeniu. Tym samym ściana stanie się swoistym przewodnikiem po szlakach wojny polsko-bolszewickiej.

Projekt pomnika z użyciem czołgu FT-17 podkreśla istotę batalii toczonej na przedpolach Warszawy, która stanowiła element wielkiej operacji wojskowej rozgrywającej się na terenach od Torunia po rzekę Wieprz. Sam Wołomin znajdował się w pobliżu najcięższych walk. – Projekt wskazuje na konkretny lokalny epizod wielkiej bitwy 1920 roku, a zarazem moment zwrotny wojny polsko-bolszewickiej, gdy wojska niepodległej Polski zatrzymały impet ataku rewolucyjnej armii bolszewickiej na Europę. Celem zaprojektowanej instalacji Plac Zwycięstwa 1920 jest więc oddanie dynamiki tego przełomowego zwycięstwa, a zarazem zwrócenie uwagi na wiele jego historycznych aspektów – mówi autor koncepcji Mirosław Nizio. Pracownia Nizio Design International stworzyła w 2009 roku projekt Muzeum Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 w Ossowie, który przez niemal rok poddawany był szczegółowym konsultacjom społecznym i eksperckim. Projekt zakładał stworzenie na terenie 4-hektarowego kompleksu urbanistycznego, budynku o futurystycznej formie i powierzchni 7 tys. m2, wkomponowanego w przestrzeń, gdzie w 1920 roku prowadzone były działania wojenne. Istotny element architektoniczny stanowią tu zadaszone tarasy widokowe, z których rozciąga się widok na teren walk. Otoczenie budynku muzeum zaplanowano wówczas jako tło dla widowisk i plenerowych ekspozycji, w których tradycyjnym środkom wyrazu towarzyszą multimedia.

Idea plenerowej ekspozycji Placu Zwycięstwa 1920 w Wołominie realizuje w praktyce samorządowy program „Ossów – wrota Bitwy Warszawskiej”. W ocenie Burmistrz Wołomina Elżbiety Radwan lokalizacja na działce przy drodze krajowej, która podróżują warszawiacy w drodze na wschód, zwróci uwagę i zachęci do odwiedzenia pola bitwy w Ossowie. Władze Wołomina planują realizację Placu Zwycięstwa w roku 2017.