Świątynia na Dolnym Tysiącleciu w Katowicach – architektura pełna dynamiki i charakteru

Świątynia na Dolnym Tysiącleciu w Katowicach należy do czołówki najbardziej charakterystycznych obiektów sakralnych wzniesionych w Polsce po II wojnie światowej. Budowa świątyni rozpoczęła się w 1977 roku, niedługo po tym, jak na osiedlu zaczęły powstawać słynne bloki-kukurydze. Pisaliśmy o nich TUTAJ. Półkoliste kształty nadają bryle dynamiki i wprowadzają intensywną grę świateł.

Świątynia na Dolnym Tysiącleciu to tak naprawdę dwa kościoły: kościół górny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego oraz kościół dolny pod wezwaniem Matki Boskiej Uzdrowienia Chorych.

W związku z budową dużego osiedla mieszkaniowego nazwanego Osiedlem Tysiąclecia, powstała również konieczność wzniesienia tam kościoła. Pierwsze starania w tym kierunku podjął bp Herbert Bednorz. Następnie w 1974 roku o wydanie pozwolenia na budowę apelował kard. Karol Wojtyła. Wojewoda katowicki Stanisław Kiermaszek uległ w końcu namowom duchownych i wyszedł na wprost potrzebom coraz liczniejszej rzeszy wiernych. W 1977 roku oficjalnie wydał pozwolenie. Autorami projektu i wystroju wnętrza zostali architekci Henryk Buszko i Aleksander Franta.

Świątynia na Dolnym Tysiącleciu. Autor zdjęcia: piotr brzezina/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0

Mężczyźni tak pisali o swoim projekcie:

“Intencją autorów było uzyskanie w bryle i wnętrzu nastroju powagi, siły i trwania; wnętrze o jednorodnym w całości i bardzo zróżnicowanym w zależności od miejsca odbiorze indywidualnym, wzbogaconym różnicującą grą światła zewnętrznego, powinno sprzyjać poczuciu jedności w zbiorowości i indywidualnej kontemplacji w ‘miejscu swoim’ “.

Poświęcenia kamienia węgielnego dokonał św. Jan Paweł II 6 czerwca 1979 roku. Budowę rozpoczęto jeszcze tego samego roku. Wspierali ją finansowo i czynem społecznym mieszkańcy osiedla. Dolny kościół, dedykowany Matce Bożej Uzdrowienia Chorych poświęcono 13 grudnia 1981 roku. Górny kościół, dedykowany Podwyższeniu Krzyża Świętego oddano 14 września 1991 roku. W kolejnych latach wciąż trwały prace wykończeniowe, m.in. budowa kaplic, instalacja stacji Drogi Krzyżowej, dzwonów na wieży czy witraży. Lokalizacja działki na uboczu pozwoliła lepiej wyeksponować rzeźbiarskie formy bogato rozczłonkowanej, skomplikowanej, pełnej zaokrągleń, walców, łuków ceglanej bryły.

Plan świątyni zaprojektowanej przez duet Buszko i Franta przypomina pierzasty wachlarz. Poszczególne ściany — każda na odrębnym fundamencie — oddzielone są oknami. Większość z nich jest murowana z cegły klinkierowej, zaś te, które stanowią podporę dachu, wykonano z lekkiego zbrojonego betonu i obłożono cegłami klinkierowymi. Z zewnątrz wszelkie pofałdowania bryły nawiązują do nieskończoności, za to w środku wręcz przeciwnie — tworzą się niezwykle konkretne nisze czy zakamarki. Stoją w nich konfesjonały, zaś ściany swymi wklęsłymi stronami tworzą tła dla kaplic, a w części ołtarzowej przeznaczone są na chrzcielnicę i tabernakulum.

Pełna niezwykłej dynamiki sylwetka kościoła w środku jest otwartą, jasną przestrzenią, której punkt centralny stanowi rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa, dłuta Gustawa Zemły. Do wejść prowadzą spiralne schody, a wieża z dzwonami przypomina w swoim kształcie serpentynę. Jednolitą kolorystykę i fakturę ceglanych ścian przełamują tynkowane na biało detale oraz półokrągłe balustrady, daszki i poręcze.

Budowa kościoła była jedną z największych i najtrudniejszych technicznie inwestycji sakralnych w diecezji katowickiej.

Źródło: culture.pl, slaskiesiemianowice.pl, odtur.pl, bryla.pl

Czytaj też: Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Katowice | Architektura PRL | Modernizm