Warszawskie Elizeum. Niezwykła budowla szykuje się do wielkiego remontu

Elizeum to jeden z najbardziej tajemniczych zabytków Warszawy. Podziemna budowla została wzniesiona pod koniec XVIII wieku jako miejsce przyjęć i zabaw. Urząd Miasta Warszawa ogłosił, że uzyskał pozwolenie na budowę, które umożliwia ogłoszenie przetargu na wykonawcę remontu Elizeum. Jak podkreślają władze stolicy, remont nie będzie ani krótki, ani łatwy. Pierwszy etap potrwa około trzech lat.

Dwukondygnacyjną, podziemną rotundę wykonaną z cegły kazał wybudować w skarpie książę Kazimierz Poniatowski (brat króla), jako podziemny salon. Oryginalna konstrukcja w typie maison de plaisance (domu przyjemności), powstała latach 1776-78, według projektu Szymona Bogumiła Zuga. Zlokalizowana jest w parku Na Książęcem (obecnie park Rydza Śmigłego przy ul. Książęcej) i była jednym z pawilonów ogrodowych dawnego założenia.

Elizeum na akwareli Zygmunta Vogla “Ogrody ks. Kazimierza Poniatowskiego Na Książęcem i Górze” z ok. 1785 roku. Fot. Zygmunt Vogel – Maria I. Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Historia Warszawy XVI-XX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, p. 33

Budowla została nazwana na cześć mitycznych Pól Elizejskich i już w czasach współczesnych Poniatowskiemu była starannie ukryta przed wzrokiem niewtajemniczonych. Legenda mówi, że książę organizował w Elizeum spotkania ze swoimi kochankami. Wysokość rotundy to 8 m, a średnica 7,5 m. Niegdyś wnętrze groty było bogato dekorowane freskami, kolumnami, rzeźbami i sztukateriami. Jednakże w wyniku niewłaściwego użytkowania obiektu po śmierci księcia w 1800 roku oraz wielu zaniedbań, doszło do znacznej destrukcji wnętrza. W ciągu ostatnich dwustu lat wskutek porastania przez drzewa i krzewy prawie całkowitemu zniszczeniu uległa warstwa izolacji z gliny, którą grota była obłożona od zewnątrz. To ostatecznie doprowadziło do dewastacji historycznego wystroju.

Elizeum pierwotnie miało trzy wejścia: jedno przez sztuczną grotę (już nie istnieje), drugie wychodziło na sadzawkę, trzecie przez wewnętrzną klatkę schodową i podziemny korytarz, prowadzące do Domku Imama (obecnie nieistniejącego). Domek, odległy o 60 metrów od głównej groty, pełnił rolę kuchni, w której przygotowywano potrawy na przyjęcia organizowane w Elizeum przez księcia Poniatowskiego. W 2021 roku zakończono prace nad udrożnieniem górnego wejścia do groty, które miało zapewnić lepszą wentylację historycznego obiektu.

Pozwolenie na przyszłą budowę wydano na podstawie projektu architektoniczno-budowalnego pt.: „Niezbędne prace remontowe, budowalno-konstrukcyjne i zabezpieczające, hydroizolacja, pełne prace naprawcze z zewnątrz – etap 1”. Za realizację inwestycji będzie odpowiedzialny Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta, który także przygotuje dokumenty do przetargu. Jest to pierwszy i najważniejszy etap prac mających na celu zabezpieczenie budowli, polegający na izolacji obiektu i odcięcia go od stałego napływu wody.

Wydzielono dwie fazy postępowania: pierwsza faza to powolne osuszanie zabytku i zabezpieczenie obiektu przed wodami opadowymi membraną od góry. Druga faza to prace związane z wykonaniem izolacji. Ze względów technicznych odkopywanie budowli możliwe jest wyłączenie odcinkami. Nad całością zostanie wykonane tymczasowe zadaszenie. Po naprawie murów zostanie położona nowa izolacja oraz zostanie wykonany drenaż. Co ważne, zostanie odtworzona historyczna izolacja z gliny.

Remont prowadzony będzie z dotacji „Rządowego programu odbudowy zabytków”.

Źródło: UM Warszawa

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Architektura w Polsce | Renowacja