Arcydzieło polskiego klasycyzmu: Teatr Wielki w Warszawie

Operę zaszczepił w Polsce król Władysław IV Waza. Stało się to zaledwie trzydzieści lat po jej narodzinach we Florencji. W 1628 roku zaprosił do Warszawy pierwszą włoską trupę operową. Tak wyglądały początki długiej, bogatej i burzliwej historii polskiego teatru i opery. 200 lat później powstało arcydzieło polskiego klasycyzmu – Teatr Wielki w Warszawie. Obecnie mają tam swoją siedzibę Opera Narodowa, Polski Balet Narodowy, Galeria Opera i Muzeum Teatralne. Odbywają się tam przedstawienia operowe, baletowe, koncerty, wystawy, warsztaty dla artystów i spotkania edukacyjne dla najmłodszych. Organizowane są też wydarzenia specjalne, takie jak uroczyste premiery filmowe, konferencje czy gale.

Zanim wybudowano obecny gmach w jego miejscu do lat 20. XIX wieku znajdował się kompleks handlowo-usługowy Marywil. W 1823 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę teatru. W latach 1825–1833 w miejscu zburzonego Marywilu wzniesiono monumentalny gmach teatralny w stylu klasycystycznym, zaprojektowany dla zespołu Teatru Narodowego przez Antonia Corazziego.

Marywil w 1733 roku.

Gmach składał się z korpusu głównego mieszczącego salę teatralną oraz dwóch skrzydeł bocznych. Po powstaniu listopadowym zmieniono pierwotny projekt Corazziego na bardziej oszczędny, a nazwę teatru zmieniono na Teatr Wielki. Pierwsze przedstawienie w nowo otwartym teatrze odbyło się 24 lutego 1833 roku. Były to opera Cyrulik sewilski Gioacchina Rossiniego oraz balet Zabawa tancerska Karola Kurpińskiego. Około 1840 roku plac Marywilski, przy którym znajduje się gmach, zaczęto nazywać placem Teatralnym.
Po pożarze w 1883 roku podjęto decyzję o przebudowie całego gmachu, opartego na drewnianej konstrukcji. Została ona przeprowadzona w latach 1890–1891. Drewnianą konstrukcję zastąpiono stalową oraz wprowadzono szereg udogodnień.

Rok 1930, Teatr Wielki w Warszawie i okolice.

Teatr widziany od pl. Piłsudskiego, lata 60. i obecnie.

Lata przedwojenne i współczesne.

Rok 1941 i 2022.

 

W II połowie XIX wieku przed gmachem założono dwa skwery i posadzono drzewa. We wrześniu 1936 roku przed prawym skrzydłem Teatru Wielkiego odsłonięto pomnik Wojciecha Bogusławskiego.
We wrześniu 1939 roku na teatr spadły bomby. Ocalała fasada od strony placu Teatralnego i ul. Wierzbowej, lewe skrzydło oraz część zabudowań oficynowych. Warszawa bohatersko się broniła niemal przez cały wrzesień. 28 września miasto skapitulowało. Już w październiku podjęto prace nad zabezpieczeniem ruin teatru. Zamontowano wtedy prowizoryczny dach, otwory okienne zostały zamurowane a przewrócone kolumny podniesione. Zimą 1940 roku uporządkowano wygląd uszkodzonego budynku. Nieco później plac Piłsudskiego przemianowano na plac Adolfa Hitlera.
Jesienią 1940 roku Niemcy na swą reprezentacyjną scenę w Warszawie przeznaczyli Teatr Polski przy ul. Karasia, działający pod nazwą Theater der Stadt Warschau.

Kolumnada podczas powstania w 1944 roku i w 2022.

Po wybuchu powstania Polacy zajmowali pałac Blanka i ratusz, natomiast w rumowisku Teatru umocnili się Niemcy. Pomiędzy 6 a 8 sierpnia 1944 roku w ruinach zamordowano ok. 350 polskich cywilów. W odwecie za Powstanie Niemcy niszczyli miasto (w tym plac Teatralny z jego zabudową) niemal do końca 1944 roku. Hitlerowcy nie zdążyli wysadzić w powietrze kolumnady teatru, chociaż wywiercono już otwory na ładunki.

Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na ok. 75%. Ocalała wschodnia część fasady i kolumnowa fasada frontowa. Po wyzwoleniu ruiny gmachu zabezpieczono, a w latach 1947–1949 odbudowano skrzydło południowe. W 1950 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Teatr Wielki Opery i Baletu w Warszawie, które przejęło administrowanie gmachem. Pierwsze prace przy odbudowie teatru rozpoczęto w 1953 roku.

Widok na ul. Moliera z pl. Teatralnego, pocz. XX w. i obecnie.

Teatr w latach powojennych i obecnie.

Widok sprzed teatru na ul. Wierzbową, rok 1939 i 2022.

 

Bez zmian pozostawiono fasady od strony placu Teatralnego i ul. Wierzbowej, natomiast elewacja od strony placu marsz. Józefa Piłsudskiego jest całkowicie nowym projektem. Zespół architektów zaprojektował także od nowa wnętrza teatru, w tym nową widownię i scenę, która była ówcześnie jedną z najnowocześniejszych w Europie. Uroczystego otwarcia gmachu dokonano 19 listopada 1965 roku. Wtedy też odsłonięto pomniki Wojciecha Bogusławskiego i Stanisława Moniuszki.
9 marca 1985 w gmachu wybuchł pożar, który w znacznym stopniu zniszczył część budynku zajmowaną przez Teatr Narodowy.

Pożar teatru, 1985 rok.

 

Teatr po bombardowaniu i obecnie.

Według planów Antonia Corazziego z 1825 roku, fasadę teatru miała również zdobić kwadryga – rzeźba opiekuna sztuk Apollina, kierującego czterokonnym rydwanem. W 2002 roku rzeźba została wykonana i umieszczona na tympanonie od strony pl. Teatralnego.
Teatr Wielki, działający dziś pod szyldem Teatru Wielkiego-Opery Narodowej, jest od blisko 200 lat reprezentacyjną polską sceną operowo-baletową. Od XVII wieku po dziś historia tej sceny splata się z dziejami opery w Polsce. Zarówno teatr jak i opera goszczą rozmaite gale z okazji uroczystości narodowych i koncerty znanych osobistości ze świata muzyki poważnej.

 

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować: 

– NIEISTNIEJĄCE ZABYTKI: CZERWONY PAŁAC BRANICKICH W WARSZAWIE
– PERŁY PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY: FILHARMONIA NARODOWA KIEDYŚ I DZIŚ

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia

 

 

Źródła: fotopolska.eu, polska.org, teatrwielki.pl, wikipedia.org, NAC, artsandculture.google.com, domena publiczna