Dworzec Gdynia Główna – socrealistyczny zabytek o narodowych korzeniach

Dworzec Gdynia Główna to największy dworzec kolejowy w mieście, charakteryzujący się największą roczną przepustowością w północnej Polsce i jedną z największych w kraju. Dworzec mieści się w zabytkowym modernistycznym budynku, którego początki sięgają 20-lecia międzywojennego, kiedy w Gdyni powstał nowy, murowany i okazały gmach według projektu Romualda Millera, zbudowany w stylu narodowo-dworkowym.

Pierwszy dworzec kolejowy w Gdyni otwarto w 1894 r. Początkowo był to przystanek kolejowy z niewielką drewnianą poczekalnią, kilkoma lampami i tablicą z nazwą miejscowości. Dopiero po prawie 10 latach dokonano rozbudowy przystanku – powstał wówczas ceglany budynek z kasami, następnie poczekalnia z prawdziwego zdarzenia.

Dworzec Gdynia Główna. Autor zdjęcia: vorwerk/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0

Po włączeniu Gdyni do Polski w 1920 r. i podjęciu decyzji o budowie miasta i portu, nastąpiło znaczne zwiększenie tamtejszego ruchu pasażerskiego, a mała rybacka wioska na wybrzeżu Bałtyku otrzymała prawa miejskie. W związku z tym w latach 1923-1926 powstał nowy, murowany i okazały gmach według projektu Romualda Millera, zbudowany w stylu narodowo-dworkowym. Był uznany za ukoronowanie i ostatni wielki przejaw stylu dworkowego w polskiej architekturze kolejowej, a przejawiał już cechy nowego prądu – modernizmu. W jego wnętrzach umieszczono kasy, poczekalnię, toalety, przechowalnię bagażu, restaurację, księgarnię, punkt wymiany walut oraz zakład fryzjerski. Obok wybudowano tzw. dworzec letni.

Dworzec w 1926 oraz 2015 roku. Źródło: Public domain, via Wikimedia Commons i vorwerk/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0 

Obiekt w 1938 r. zmodernizowano i rozbudowano. W czasie II wojny światowej w toku walk o miasto w 1945 r. został spalony. Rok później prowizorycznie go odbudowano, a w latach 1950-1959 ustąpił miejsca nowemu dworcowi według projektu prof. Wacława Tomaszewskiego. Dworcowe budynki stanowią połączenie architektury socrealizmu z przedwojennym modernizmem. W dworcowej poczekalni i hali głównej zachowały się mozaiki z 1957 roku, przedstawiające morski krajobraz, niebo z Pegazem na kole PKP oraz stocznię; w sali restauracyjnej – malowidła sufitowe przedstawiające symbole konstelacji i znaki zodiaku, oraz ścienne przedstawiające mapy świata, Europy, Polski i okolic Gdańska, odsłonięte podczas prac konserwatorskich w latach 2010–2012. Ich autorami byli artyści z gdańskiej PWSSP pod kierunkiem prof. Juliusza Studnickiego.

W sierpniu 2008 budynek dworca został wpisany do rejestru zabytków. W tym samym roku rozpoczęto modernizację stacji, która obejmowała m.in. przebudowę hali Dworca Głównego, zadaszenie peronów i zmiany w systemie sterowania ruchem kolejowym. W trakcie prac, w 2011 odkryta została murowana ściana dworca z 1926 r., o długości ok. 5 metrów. Została ona zachowana i wkomponowana w odnowione wnętrza.

W 2012 r. oficjalnie otwarto zmodernizowany budynek dworca. Inwestycja kosztowała 40,7 mln złotych, a sfinansowana została częściowo z unijnych funduszy.

Źródło: historia.trojmiasto.pl

Czytaj też: Architektura w Polsce | Dworzec kolejowy | Zabytek | Historia | Modernizm | Gdynia