Dla większości wrocławskich zabytków najbardziej niszczące okazały się lata II wojny światowej. Jednak kościół NMP na Piasku katastrofa spotkała znacznie wcześniej. O poranku 30 stycznia 1730 r. piorun uderzył w jego wysoką wieżę. W ciągu trzech godzin spłonął hełm wraz z więźbą dachową na kościele. Po tragedii nie zdecydowano się na odbudowę zniszczonej części świątyni, a kościół do dziś posiada na wieży niski, prowizoryczny daszek. Dr Zygmunt Łuniewicz we współpracy z dr Rafałem Karnickim w ramach swoich badawczych prac stworzyli makietę dawnego hełmu, która ukazuje wieżę taką, jaką oglądali XVII-wieczni wrocławianie.
Południowa wieża kościoła na Piasku od XV w. do 1661 r. była zwieńczona kondygnacją ganku strażniczego. Następnie wzniesiono tam monumentalny, wysoki na 35 m hełm, wraz z którym wieża osiągnęła blisko 85 m wysokości. Bogata forma hełmu, zaczerpnięta z architektury niderlandzkiej i miejscowej tradycji nie posiadała bezpośrednich analogii ani naśladownictw na Śląsku. Konstrukcja przetrwała 63 lata, jej kres przyniósł pożar wywołany uderzeniem pioruna, po którym nakryto wieżę jedynie niskim daszkiem w zachowanej do dziś formie.
Kościół NMP na Piasku przed katastrofą: “piękny hełm” – jak go nazywano – wciąż na wieży. Rysunek z: Friedrich Bernhard Werner, Topographia oder Prodromus Delineati Silesiae Ducatus […], [rkps.], BUWr OR, sygn. R 551 II.
Wygląd wieży znany był dotąd z rycin, jednak ich odczytanie nastręczało wiele trudności. Praca nad modelem objęła analizę źródeł pisanych, ikonografii oraz analogii na terenie Niderlandów. Wynikiem wnikliwych prac jest kilkudziesięciocentymetrowa, szczegółowa makieta przedstawiająca wygląd wieży z hełmem w okresie przed pożarem. Jej stworzenie miało na celu sprowokować szerszą dyskusję na temat zniszczonych i nieodbudowanych hełmów wież we Wrocławiu i poza nim. Model ukazuje obiekt dawnej architektury o niezwykłym bogactwie kształtów i kulturowych treści, nieobecny dzisiaj w powszechnej świadomości.
“Model hełmu wieży kościoła NMP na Piasku jest częścią większego projektu, w którym przypominam o utraconych hełmach wrocławskich, a szerzej, śląskich wież. Wcześniej zrobiłem jeszcze z Rafałem Karnickim hełm kościoła Marii Magdaleny we Wrocławiu, oraz próbę rekonstrukcji pierwszego hełmu ratusza w Oleśnicy. W najbliższej przyszłości planuję również podjąć pracę nad modelami wież ratusza w Głogowie, zamku w Brzegu, a spośród budowli wrocławskich: fary św. Elżbiety oraz Katedry” – mówi dr Zygmunt Łuniewicz.
Źródło: Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, materiały dra Zygmunta Łuniewicza
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Historia | Architektura sakralna | Wrocław
