Categories: ARCHITEKTURA

Dawne Gimnazjum Piastowskie w Brzegu zostanie odnowione

Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu przedstawia część Programu Funkcjonalno-Użytkowego Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów związaną z propozycjami aranżacji elewacji przyszłej siedziby. Dawne Gimnazjum Piastowskie będzie siedzibą nowej instytucji. Wizualizacje przygotowane przez wrocławską pracownię projektową Archistructura, są efektem analiz i badań prowadzonych w latach 2022-2023 przez dr. hab. inż. arch. Andrzeja Legendziewicza z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, Piotra Wanata konserwatora dzieł sztuki – autora badań konserwatorskich obiektu oraz dr. Andrzeja Peszko z Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Budynek Gimnazjum Piastowskiego w Brzegu został wzniesiony w 1569 roku przez księcia Jerzego II Piasta. Jego monumentalna fasada frontowa, składająca się z czterech kondygnacji (wraz z poddaszem) i dziewiętnastu osi okiennych, ozdobiona była dziewięcioma facjatami dachu, a od strony dziedzińca krużgankami i wieżą. Gmach miał przypominać książęcy pałac.

Była to uczelnia protestancka, która z czasem stała się wybitnym ośrodkiem kształcenia młodzieży szlacheckiej z całego Śląska, Czech, Moraw, Rzeczpospolitej Obojga Narodów i państw niemieckich. Przez pewien okres na początku XVII wieku zyskała nawet przywilej nadawania tytułów akademickich. Posiadała cenną bibliotekę złożoną z blisko trzech tysięcy woluminów, wśród których znajdowały się dzieła takie jak Kodeks lubiński (Legenda o św. Jadwidze), Kronika książąt polskich (Chronica principium Poloniae), drukowany egzemplarz tez Marcina Lutra przeciwko odpustom z 1517 roku, czy sławna mapa Śląska autorstwa Martina Helwiga z 1561 roku.

Niestety po wymarciu w Brzegu w 1675 roku dynastii Piastów, placówka zaczęła borykać się z problemami wynikającymi z braku możnych mecenatów. W 1741 roku uległa mocnemu zniszczeniu w wyniku pruskiego bombardowania podczas I wojny śląskiej. Gmach odbudowano, ale stał się on już zwykłą szkołą średnią. W XIX i XX stuleciu dokonywano kolejnych przebudów obiektu. Bezpośrednio w wyniku działań II wojny światowej budynek nie został zniszczony, ale w maju 1945 roku doszczętnie spłonął po podpaleniu przez żołnierzy radzieckich. Odbudowano go w latach sześćdziesiątych XX wieku i zlokalizowano w nim Ośrodek Szkolenia Milicji Obywatelskiej, a po zmianach ustrojowych Centrum Szkolenia Policji. Funkcjonował tak do 2002 roku, kiedy to zamknięto placówkę, Od tego czasu budynek przeszedł na własność Gminy Brzeg i stał pusty. W 2021 roku na mocy decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazany został Muzeum Piastów Śląskich w celu utworzenia w nim drugiego oddziału placówki – Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów.

Od czasu powstania Gimnazjum Piastowskie w Brzegu przechodziło różne koleje losów. Gmach był ofiarą bombardowań, pożarów. Każda katastrofa skutkowała kolejnymi gruntownymi przebudowami. Wszystko to doprowadziło niestety do zniszczenia w wielu miejscach oryginalnej, renesansowej substancji obiektu. Ta zachowała się w największym stopniu w murach obwodowych, części piwnic, sieni przejazdu bramnego, partii korytarzy wewnętrznych – relikty krużganków, dawnej wieży wkomponowanej w strukturę obiektu oraz na samym portalu wjazdowym.

Największą podstawę do opracowania wystroju architektonicznego obiektu dała analiza reliktów oraz ikonografii budynku z epoki klasycystycznej – przełomu XVIII i XIX wieku. Wyniki badań konserwatorskich i architektonicznych jasno wskazują, że elewacja gmachu pokryta była wtedy tynkiem o barwie miętowo-niebieskiej. Monumentalną elewację budynku rozbijały trzy pseudoryzality z boniowaniem na wysokości parteru, a okna ozdabiały obramienia w formie uszaków. Wszystkie te elementy planuje się odtworzyć podczas prac konserwatorskich.

Na portalu wejściowym do Gimnazjum Piastowskiego z 1569 roku odkryto pozostałości oryginalnej kolorystyki. Zamierzeniem twórców opracowania jest jej odtworzenie w oparciu o zachowane ślady. Portal, wkomponowany w klasycystyczną elewację frontową, będzie miał zatem wybitnie renesansowy charakter, dając świadectwo pierwotnych rozwiązań kolorystycznych tej części elewacji. Podobny zabieg przeprowadzono w ostatnich latach na renesansowych portalach brzeskiego zamku (od strony miasta i od strony dziedzińca).

Gmach Gimnazjum Piastowskiego obecnie oraz wizualizacja budynku po pracach konserwatorskich na podstawie prezentowanego programu aranżacji elewacji

Stolarka okienna gmachu ma mieć kolor czerwony z podziałami na kwatery, w których umiejscowione będą mniejsze szybki. Ramy okien dawniej nie były białe, do czego my współcześnie jesteśmy przyzwyczajeni. Kilkaset lat temu najczęściej malowano ją w barwie zielonej, wręcz oliwkowej, ciemnoszarej lub czerwonej. Co ciekawe, okna zaczęły zyskiwać powszechny dziś biały kolor stosunkowo niedawno – dopiero od początku XIX wieku.

Dziewięć charakterystycznych facjat dachu ma zyskać kolor biały. Wiadome jest, że pierwotnie zdobiły one budynek, jednak zostały zniszczone podczas pruskiego bombardowania w 1741 roku i nie istniały na przełomie XVIII i XIX wieku. Te, które podziwiane są współcześnie, zostały odtworzone po II wojnie światowej – w latach sześćdziesiątych. Z uwagi, że nie było ich w epoce klasycyzmu, mają one zyskać kolor neutralny – biały.

Sam dach Gimnazjum Piastowskiego pokryty zostanie dachówką w ciemniejszym i jaśniejszym odcieniu koloru czerwonego (podobnie jak na brzeskim zamku). Ma to nawiązać do dawnej technologii, kiedy to dachówkę produkowano ręcznie z gliny i jej kolor zależał od stopnia wypalenia.

Oprócz wystroju elewacji budynku autorzy PFU opracowali także rozwiązania dotyczące aranżacji i zagospodarowania dziedzińca. Dawny dziedziniec gimnazjalny podzielony zostanie na dwie części funkcjonalne. W pierwszej, bliżej Placu Bramy Wrocławskiej, znajdzie się miejsce na techniczne zaopatrzenie placówki muzealnej. W części drugiej, bliżej ulicy Chrobrego, teren zagospodarowany zostanie jako kameralny ogród z fontanną i przeszkleniami w miejscu ciekawszych odkryć archeologicznych. Alternatywnie obszar objęty dzisiejszymi pracami archeologicznymi i zarejestrowanymi podczas nich reliktami dawnej infrastruktury dziedzińca może zostać zadaszony formą pergoli biegnącej wzdłuż ogrodzenia. Decyzję w sprawie zakresu i formy ekspozycji inwestor będzie mógł podjąć po analizie atrakcyjności odsłoniętych reliktów zabudowy.

Od strony dziedzińca w pełni będzie można podziwiać tylną elewację budynku, na której znajduje się ściana klatki schodowej. W celu rozbicia jej monotonii zamierza się ozdobić ją bluszczem. Na parterze tej części Gimnazjum Piastowskiego zlokalizowana zostanie kawiarnia otwarta na ogród.

W strukturze budynku od strony dziedzińca planuje się także wyeksponowanie pozostałości po krużgankach, które pierwotnie stanowiły istotny element dekoracji tej część gmachu. W miejscach, w których zostały odkryte arkady, przewiduje się przeszklenia na wysokości dwóch lub trzech kondygnacji.

Harmonogram prac przewiduje około trzech lat na realizację programu rewitalizacji i adaptacji budynku dawnego gimnazjum na cele muzealne.

tekst: Andrzej Peszko, Marek Pyzowski

Czytaj też: Metamorfoza | Renowacja | Ciekawostki | Historia | whiteMAD na Instagramie

Gmach Gimnazjum Piastowskiego – wizualizacja od strony Placu Zamkowego
Widok na Gimnazjum Piastowskie z lotu ptaka – wizualizacja od strony Placu Moniuszki
Gmach Gimnazjum Piastowskiego – wizualizacja od strony dziedzińca
Gmach Gimnazjum Piastowskiego – wizualizacja od strony dziedzińca
Wizualizacja fragmentu fasady gmachu Gimnazjum Piastowskiego od strony dziedzińca z dwoma wariantami ekspozycji pozostałości po krużgankach
Gimnazjum Piastowskie uwiecznione na rysunku Friedricha Bernharda Wernera po odbudowie ze zniszczeń z 1741 roku
Gimnazjum Piastowskie na dziewiętnastowiecznej grafice
Gimnazjum Piastowskie na fotografii z przełomu XIX i XX wieku. Widoczne są trzy szczyty dobudowane do gmachu podczas przebudowy z 1897 roku
Gimnazjum Piastowskie po pożarze z maja 1945 roku
Gimnazjum Piastowskie na pocztówce z lat dziewięćdziesiątych
Budynek szkoły książęcej współcześnie od frontu
Budynek szkoły książęcej współcześnie od strony dziedzińca. Widoczne prace ziemne są wynikiem prowadzonych badań archeologicznych przy obiekcie
Fragment elewacji Gimnazjum Piastowskiego z odsłoniętym dziewiętnastowiecznym tynkiem

Recent Posts

Stary dom na Żoliborzu zyskał nowe życie. Wnętrze robi wrażenie

W tak zaaranżowanej przestrzeni, aż chce się przebywać. Stary dom na Żoliborzu w Warszawie przeszedł…

18 maja 2024

Lodziarnia Los Lodos w Lublinie z nowym, słodkim wnętrzem

Lodziarnia Los Lodos znajduje się przy ulicy 1 Maja w Lublinie. Miejsce niedawno przeszło metamorfozę.…

18 maja 2024

Dominanta – osobliwa wieża widokowa z Gorzowa Wielkopolskiego

Dominanta to wieża widokowa na rondzie św. Jerzego w Gorzowie Wielkopolskim, która została wybudowana w…

17 maja 2024

Zbudowano ją w 1937 r. Willa Allora w Konstancinie-Jeziornie

Willa Allora znajduje się przy ulicy Uzdrowiskowej w Konstancinie-Jeziornie. Zbudowana została w latach 30. XX…

17 maja 2024

Gdzie kupić najwygodniejszy materac?

Indywidualnie dopasowany materac zapewni Ci pełen komfort podczas snu. Jednak znalezienie idealnego modelu wśród wielu…

17 maja 2024

Plebiscyt Polska Architektura XXL 2023. Oto najlepsze realizacje!

Za nami szesnasta edycja Plebiscytu Polska Architektura XXL. Profesjonalne jury oraz publiczność wybrała swoich faworytów…

17 maja 2024

Ta strona korzysta z pliki cookie, dzięki którym informacje są przechowywane na Twoim komputerze. Pozostawanie na tej stronie oznacza wyrażenie zgody na wykorzystywanie plików cookie.

Dowiedz się więcej