Dzieło „Plejady” znajduje się w willi Janówek położonej na terenie Ogrodu Botanicznego w Powsinie. Decyzję o ochronie konserwatorskiej podjął Mazowiecki Wojewódzki konserwator Zabytków.
To młodzieńcze dzieło Fangora. Plafon „Plejady” namalowany został w 1943 roku, zdobi sufit willi, której właścicielem jest Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie.
Od roku 1920 roku Willa Janówek, położona w ówczesnej miejscowości Klarysew, była w posiadaniu rodziny Fangorów. W 1943 roku na suficie salonu rezydencji został wykonany przez Wojciecha Fangora plafon o tematyce mitologicznej. Autor plafonu – Wojciech Fangor (1922-2015) był wybitnym polskim artystą XX-wiecznym. Na jego dorobek twórczy składają się między innymi: prace w konwencji realizmu socjalistycznego, realizacje z zakresu sztuki monumentalnej, plakaty, prekursorskie instalacje przestrzenne oraz dzieła związane z op-artem. Fangor pobierał w czasie okupacji niemieckiej nauki m.in. u Tadeusza Pruszkowskiego Tadeusza Kozłowskiego oraz Felicjana Szczęsnego Kowarskiego, który latach 1943-44 przebywał w domu Fangorów. Kowarski miał duży wpływ na wybory artystyczne Fangora. Przedmiotowy plafon powstał pod jego kierunkiem, jako jedna z prac dyplomowych Wojciecha Fangora (w 1946 roku artysta otrzymał zaocznie dyplom ASP w Warszawie).
Jak Wojciech Fangor wspominał pracę przy swoim dziele? Informację na ten temat opublikował Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków na swojej stronie:
„Było to moje pierwsze zadanie tego typu. (…) za temat obierałem „Plejady”, grupę siedmiu mitologicznych kobiet oraz gwiazdozbiór o tej nazwie. (…) Przy pracy nad plafonem dużo nauczyłem się od Kowarskiego zagadnień technicznych. Rodzaj tynku, gruntowanie serwatką, przygotowanie spoiwa tempery jajowej, projektowanie w skali, robienie papierowych kartonów w skali 1:1, poczem dziurkowanie i przeprószanie węglem konturów itp. Co do stylu, formy, koloru i tematu pozostawił mi zupełną swobodę. (…) Dziś zastanawiam się co mnie skłoniło do sielankowo-rokokowej stylizacji. Może to była ucieczka od najstraszniejszego wówczas terroru. (…) Kowarskiemu oprócz wiadomości technicznych zawdzięczam umiejętności budowania monumentalnej formy i mrocznej powagi w stosunku do sztuki” (M. Walczykowska, Fangor – uczeń Kowarskiego [w:] „Zalesie Dolne”, nr. 3/2010, str. 21; M. Walczykowska, Wspomnienia o Wojciechu Fangorze, [w:] „Przegląd Piaseczyński”, nr 60 (3), 2015, s. 8; cyt. z korespondencji z autorką artykułów). Artysta wspominał także o tej pracy oraz wpływie profesora na jego twórczość m.in. w rękopisie spisanym w 2013 r.: „w czasie okupacji od 1943 roku zamieszkałem na stałe w Janówku wraz z profesorem przedwojennej Akademii Sztuk Pięknych Felicjanem Kowarskim. Rozmowy i dyskusje o sztuce były skoncentrowanym studium akademickim. W 1943 namalowałem plafon w salonie który jest tam do dzisiaj” (rękopis życiorys, W. Fangor, 2013, wystawiony na aukcji z dn. 17.09.2019 przez Dom Aukcyjny POLSWISSART – patrz katalog).
Plafon namalowany w willi Janówek był pierwszą wielkoformatową pracą artysty. Jest dziełem wyjątkowym w twórczości Fangora, zarówno pod względem tematyki, jak i stylistyki.
Największą wartością malowidła jest jednakże fakt, iż stanowi ono pamiątkę historyczną związaną z życiorysem Wojciecha Fangora oraz miejscem ekspozycji, będącym rodzinnym domem twórcy (dzieło zostało odsłonięte podczas rodzinnej uroczystości z okazji 21 urodzin Wojciecha Fangora w listopadzie 1943 r.). Jest reliktem i śladem obecności artysty w tym miejscu. Ponadto dokumentuje fazy rozwoju warsztatowego i zainteresowania tego wybitnego twórcy, będącego jednym z najbardziej uznanych i rozpoznawalnych plastyków polskich za granicą – wyjaśnia prof. dr hab. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Czytaj też: Zabytek | Warszawa | Sztuka | Kultura | whiteMAD na Instagramie
