Obrót pałacu Lubomirskich w Warszawie był jednym z najbardziej spektakularnych przedsięwzięć w powojennej stolicy. Operację rozpoczęto 30 marca i zakończono sukcesem 18 maja 1970 roku. Decyzję o obrocie podjęto po to, aby pałac zasłonił Halę Gwardii i zamknął główną aleję grodu Saskiego.
Pałac został wzniesiony przed 1712 rokiem przez rodzinę Radziwiłłów. W 1730 r. zaczęła się przebudowa w stylu późnobarokowym, lecz nie została zakończona. Pracami remontowymi kierował Jakub Fontana.
Pałac dziś. Fot. whiteMAD/Mateusz Markowski
W 1790 r. rezydencję z przylegającymi terenami kupił Aleksander Lubomirski. W latach 1791–1793 pałac przebudowano w stylu klasycystycznym według projektu Jakuba Hempla. Między innymi została dodana potężna kolumnada, oraz piętrowe oficyny od podwórza i piętro w korpusie głównym. W latach 90. XVIII wieku w pałacu mieszkała m.in. Rozalia Lubomirska, żona Aleksandra Lubomirskiego, jedyna Polka ścięta na gilotynie w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Później pałac sprzedano i przebudowano, aby mógł przynosić jak największe zyski. Umieszczono tam sklepy, stragany i małe mieszkania. Prawdopodobnie w 1872 na piętrze pałacu powstała synagoga, która funkcjonowała tam do 1939 roku.
Pałac w 1939 i 2023. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie
Pałac w 1940 i 2023. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie
Nieremontowany pałac niszczał, aż w 1928 roku Wacław Moszkowski przekształcił go na kamienicę i podwyższył o jedno piętro, niszcząc jego zabytkowy charakter. W 1938 roku budowlę kupił Urząd Miasta Warszawy i wówczas podjęto decyzję o renowacji. Do realizacji planów nie doszło ze względu na wybuch II wojny światowej. Do zniszczenia pałacu doszło już w pierwszych dniach konfliktu. W latach 1947–1950 prowadzono odbudowę zabytku pod kierunkiem Tadeusza Żurowskiego, kierując się klasycystycznym projektem Jakuba Hempla.
1974, pałac Lubomirskich już po obrocie. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/ i whiteMAD/Mateusz Markowski
W 1970 roku zdecydowano o przesunięciu pałacu z pierwotnego miejsca w taki sposób, aby zasłonił Halę Gwardii, a jego kolumnada zamknęła perspektywę głównej alei Ogrodu Saskiego. Pomysłodawcą operacji był Marian Spychalski, a opracował ją Aleksander Mostowski. Operacja obrotu trwała półtora miesiąca, od 30 marca do 18 maja 1970. Pałac odcięto od oficyn oraz fundamentów i na specjalnych kratownicach, po torach, przesuwano na wyznaczone miejsce. W efekcie budowlę z powodzeniem obrócono o 74 stopnie. Część kratownic i podtorza zostały pod pałacem.
Obecnie w pałacu swoje siedziby mają Business Centre Club, Centrum Prasowe Pałac Lubomirskich oraz Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie.
Źródło: polskieradio.pl
Czytaj też: Architektura | Historia | Pałac | Warszawa | Ciekawostki
Temat: Obrót pałacu Lubomirskich w Warszawie. Pół wieku temu dokonano niezykłej operacji
