Pałac Karasia wyburzono ponad sto lat temu. Pusta działka w centrum stolicy straszy do dziś

Pałac Karasia, który stał do początku XX w. przy ulicy Krakowskie Przedmieście 2 w Warszawie, padł ofiarą ówczesnego odpowiednika dzisiejszego dewelopera. Właściciele pałacu rozebrali go, chcąc w tym miejscu postawić wysoką, nowoczesną i dochodową kamienicę. Ich plany zniweczyła I wojna światowa, a plac pozostaje pusty już od ponad stu lat.

W 1769 roku marszałek Kazimierz Karaś rozpoczął budowę pałacu na działce, którą podarował mu król Stanisław August. Budynek zaprojektował Jakub Fontana – najwybitniejszy architekt tego czasu. Ukończona w 1772 roku rezydencja była dwupiętrowym budynkiem o piętnastoosiowej elewacji i zaokrąglonych narożnikach. Uwagę zwracało najwyższe środkowe okno, nad którym umieszczono dwa połączone ze sobą rokokowe kartusze będące tarczami herbowymi: Dąbrowa (herb Kazimierza Karasia) i Łodzia (herb jego żony Elżbiety Hubińskiej). Czterospadowy dach zdobiły cztery urny, a nad oknami pierwszego piętra znajdowały się dwa medaliony z popiersiami króla Stanisława Augusta. Ornamentyka elewacji łączyła cechy późnego baroku i wczesnego klasycyzmu. Pałac Karasia był jednym z najwcześniejszych warszawskich pałaców przyulicznych (tzn. bez przedniego dziedzińca).

Pałac na pocz. XX w. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

Rodzina Karasiów zajmowała jedno piętro budynku, resztę przeznaczono na wynajem. Początkowo wytworne apartamenty wynajmowali dygnitarze, arystokracja i bogaci mieszczanie. Z czasem jednak, od połowy XIX wieku pałac zmieniał swój charakter i stawał się zwykłą kamienicą czynszową, a na parterze mieściły się sklepy. 11 maja 1830 roku odsłonięto przed pałacem Karasia pomnik Mikołaja Kopernika. W 1905 roku pojawił się pierwszy pomysł rozbiórki budynku, jednak w wyniku protestów ówczesnej prasy właściciel odstąpił od tych planów. Krótko później rozebrano fragment pałacu w celu poszerzenia ul. Oboźnej. W 1913 roku nowy nabywca pałacu, Towarzystwo Akcyjne Wyrobu i Sprzedaży Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Trylski & Kowalski”, uzyskał zgodę na rozbiórkę zabytku, co czym prędzej zrealizował, planując budowę w tym miejscu wysokiej kamienicy czynszowej. Wybuch I wojny światowej pokrzyżował te plany. Fundamenty kamienicy widoczne były do lat 40. XX w.

Pomnik Kopernika na tle pałacu na pocz. XX w. i dziś. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i whiteMAD/Mateusz Markowski

Pałac Karasia na pocz. XX w. i to samo miejsce obecnie. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i whiteMAD/Mateusz Markowski

Narożnik pałacu niedługo przed jego rozbiórką i poszerzona ul. Oboźna dziś. Źródło: Towarzystwo Opieki Nad Zabytkami Przeszłości i whiteMAD/Mateusz Markowski

W 1946 roku Dekretem Bieruta odebrano działkę jej właścicielom. Po wojnie pałacu nie odbudowano w związku z niezrealizowanymi planami, aby ul. Kopernika stała się arterią komunikacyjną. Niezabudowaną posesję przez lata otaczał parkan. Dopiero po 1956 roku urządzono tu parking, istniejący do dziś. Z dawnej zabudowy kwartału pozostała tylko czynszowa kamienica przy ul. Oboźnej 11, odwrócona do Traktu Królewskiego ślepymi ścianami, w których lokatorzy wybili okna. Obecnie pusta przestrzeń nosi nazwę placu Juliusza Osterwy.

Na początku XXI w. pojawiły się plany zabudowy działki. Pracownia RKW przedstawiła wizualizacje nowego, dziesięciopiętrowego budynku, który jednak nie zyskał akceptacji miasta. Kolejny projekt nawiązywał do stojącego tu kiedyś Pałacu Karasia. Od tamtej pory nic jednak się nie dzieje, a tak ważna i eksponowana działka w sercu Warszawy pozostaje parkingiem.

Źródło: blog.magiawarszawy.pl, urbanity.pl

Czytaj też: Architektura | Historia | Pałac | Warszawa | Ciekawostki