Klasycystyczna świątynia nauki: Pałac Staszica w Warszawie

Nie od dziś wiadomo, że Warszawa pałacami stoi. Są tu ich dziesiątki. Przedstawiają rozmaite style, pełnią różne funkcje, mają różne rozmiary oraz rangę. Wiele pałaców utraciliśmy podczas II wojny światowej, kiedy obok masowych mordów na warszawiakach niszczono zabudowę miasta, które Niemcy obrócili w ruinę w około 85%… Po wojne nadeszły czasy odbudowy stolicy. Zadbano o to, aby najważniejsze zabytki wróciły do warszawskiego krajobrazu i ich historia trwała nadal. Takim zabytkiem, posiadającym jedną z najciekawszych historii jest Pałac Staszica w Warszawie.

Pałac został wzniesiony staraniem Stanisława Staszica w latach 1820‒1823 w stylu klasycystycznym, według projektu Antonia Corazziego dla Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Powstał w miejscu zburzonego wcześniej kościoła dominikanów. Po rozwiązaniu Towarzystwa, na skutek powstania listopadowego, w gmachu mieściła się do 1862 roku Dyrekcja Loterii, a w latach 1857–1862 działała tam Akademia Medyko-Chirurgiczna. Później w murach pałacu znalazło się I Gimnazjum Męskie wraz z internatem. Było ono przeznaczone dla chłopców wyznania prawosławnego.

Rok 1859, Pałac Staszica – w latach 1857-1862 siedziba Akademii Medyko-Chirurgicznej. Tygodnik Ilustrowany 5/1859

W 1893 roku architekt rosyjski Michaił Pokrowskij przebudował pałac, wedle projektu zatwierdzonego przez cara Aleksandra III. W środkowej części umieszczono cerkiew św. Tatiany Rzymianki. Pretekstem było rzekome istnienie przed wieloma laty w tym miejscu Kaplicy Moskiewskiej z grobowcem cara Wasyla Szujskiego. Elewację pokryto majolikową cegłą, z której wykonano całą gamę rzeźbionych elementów. Na budynku umieszczono pozłacaną cebulastą kopułę, której towarzyszyły cztery mniejsze wieżyczki. 22 sierpnia 1897 roku gmach odwiedził sam car Mikołaj II z żoną Aleksandrą. W październiku tego samego roku przystąpiono do budowy dzwonnicy, na której zawieszono 10 dzwonów.

Lata 1893-1905, pałac jako cerkiew św. Tatiany Rzymianki i w klasycystycznej szacie obecnie.

~

Bizantyjsko-rosyjska fasada pałacu w roku 1916 oraz obecnie.

Po zajęciu Warszawy w 1915 roku przez wojska niemieckie, w pałacu umieszczono Deutsches Soldatenheim, klub dla żołnierzy i oficerów niemieckich. Po odzyskaniu niepodległości budowli przywrócono w dużej części jej pierwotny, klasycystyczny wygląd.
W 1919 roku pałac stał się siedzibą Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz tymczasową siedzibą Państwowego Instytutu Geologicznego. W okresie międzywojennym pałac był także siedzibą innych instytucji.

Pałac w roku 1945 i 2022.

~

Pałac w roku 1946 i obecnie.

Budynek został uszkodzony w czasie nalotów Luftwaffe we wrześniu 1939 roku. 9 sierpnia 1944 roku budynek został obsadzony przez polskich żołnierzy i utrzymany przez nich aż do upadku Powiśla. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na około 60%. Odbudowa pod kierunkiem Piotra Biegańskiego przywróciła pałacowi klasycystyczną, opartą na zasadzie złotego podziału fasadę. Prace miały miejsce w latach 1946-1950, architekt zaprojektował tu dodatkowo boczne skrzydła otaczające dziedziniec wewnętrzny. W ramach rozbudowy gmachu dokonano od strony dziedzińca rekonstrukcji części fasady kamienicy Mikulskiego, która stała na rogu ulic Bielańskiej i Senatorskiej i nie doczekała się odbudowy.

Kamienica Mikulskiego, pocz. XX w. i to samo miejsce obecnie.

Fasada z kamienicy Mikulskiego, dzięki uprzejmości Arkadiusza Żołnierczyka.

Odbudowany Pałac Staszica został przekazany do dyspozycji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a później – po jego likwidacji – Polskiej Akademii Nauk. Obecnie Pałac Staszica w Warszawie stanowi siedzibę kilku instytutów I Wydziału Akademii oraz archiwum, a od 1981 roku również reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować: 

– MIEJSCE Z HISTORIĄ: PLAC ZBAWICIELA W WARSZAWIE
– KRÓL WARSZAWSKICH PRZEPRAW: MOST KSIĘCIA JÓZEFA PONIATOWSKIEGO
– NIEISTNIEJĄCE ZABYTKI: CZERWONY PAŁAC BRANICKICH W WARSZAWIE
– PERŁY PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY: FILHARMONIA NARODOWA KIEDYŚ I DZIŚ

Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Polska

Temat: Klasycystyczna świątynia nauki: Pałac Staszica w Warszawie
Źródła: palacstaszica.pan.pl, wikiwand.pl, warszawa1939.pl, fotopolska.eu, NAC, tonzp.pl