Ikonostas to ściana wykonana najczęściej z drewna, kamienica lub metalu, którą najczęściej można spotkać we wschodnich kościołach chrześcijańskich tradycji bizantyńskiej. Pokryta ikonami (stąd nazwa ikonostas) ścianka działowa oddziela miejsce ołtarzowe od nawy przeznaczonej dla wiernych. Ikonostasty cechują się bogactwem form, kształtów, kolorów, jak i wykorzystanych materiałów. Na Podlasiu, a dokładniej na strychu cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie, odnaleziono właśnie bezcenny ikonostas, który ma ponad 400 lat. To unikat na skalę całej Europy, a badacze porównują to odkrycie do odnalezienia obrazu El Greca na Mazowszu. O odkryciu poinformował Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków (NIKZ), który od razy wdrożył procedury zabezpieczające cenne dzieło.
Odnaleziony w Nowoberezowie koło Hajnówki ikonostas liczący blisko 400 lat to najstarszy obiekt tego typu w tej części Europy i jeden z najstarszych w całej Europie. Jak mówią badacze, rangę odkrycia dodatkowo podkreśla fakt, że Podlasie to region wyjątkowo mocno dotknięty zniszczeniami wojennymi w historii. Ikonostas odnaleziono na strychu cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie, ufundowanej przez Izabelę Branicką w roku 1771. Prawdopodobnie wcześniej znajdował się on w świątyni zbudowanej w tej samej miejscowości w roku 1617.
Eksperci, którzy dokonali odkrycia – prof. Zbigniew Michalczyk, dr Piotr Jamski i Jan Nowicki z zespołu Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce – są zaskoczeni stosunkowo dobrym stanem czterystuletniego ikonostasu. 17 fragmentów zachowało się w ok. 50 procentach.
– Bezcenne znalezisko, wyjątkowe w naszej części Europy, potrzebuje jednak szybkiej konserwacji. Dlatego uruchomiliśmy wsparcie w trybie interwencyjnym – mówi dr Michał Laszczkowski, dyrektor Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków. – W takich wypadkach staramy się reagować natychmiast.
To nie jest pierwsze odkrycie badaczy z Instytutu Sztuki PAN dokonane w ramach projektu “Scalenie dziedzictwa”. Od lat prowadzą oni inwentaryzację zabytków na dzisiejszym wschodzie Polski, czyli dawnym zachodnim pograniczu Kresów I Rzeczpospolitej. Tyle że zwykle odnajdywano artefakty z XIX, ewentualnie XVIII wieku. Tym razem mamy do czynienia z zabytkiem z XVII stulecia. Zdaniem badaczy ikonostas jest najstarszy nie tylko na Podlasiu. Równie wiekowego nie znajdziemy nigdzie na terenie dawnego Wielkiego Księstwa ani na dzisiejszej Litwie czy Białorusi.
Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków (NIKZ) jest państwową instytucją kultury utworzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) w kwietniu 2022 roku.
źródło: Materiał Prasowy / Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków / https://nikz.pl/
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Historia | Ciekawostki | Kultura | Architektura sakralna
