Przy ul. Wola Zamkowa w Toruniu stanął odbudowany dom Grossówny, w którym artystka mieszkała w latach młodości. Ostatnie prace dobiegły końca, a zrekonstruowany obiekt został oficjalnie otwarty. Młodzież zyskała tu przestrzeń do spotkań i pracy twórczej. Dziewiętnastowieczny budynek udało się ocalić dzięki inicjatywie marszałka Piotra Całbeckiego. Projekt wykonała firma Karol Cudziło Architektura i Budownictwo.
“Cieszę się, że udało nam się odzyskać ten budynek. Przypomina nam o Toruniu pełnym zabudowy szachulcowej, której jest coraz mniej. Zachowujemy to dziedzictwo, aby przemawiało do przyszłych pokoleń na równi z gotykiem. Składamy hołd wszystkim, którzy budowali i mieszkali w takich obiektach” – powiedział marszałek Piotr Całbecki.
Aktorka, tancerka i uczestniczka powstania warszawskiego Helena Grossówna mieszkała w Toruniu w latach młodości. Była jedną z najpopularniejszych polskich gwiazd przedwojennego kina. Do 1939 r. uchodziła za ulubienicę publiczności. W czasie II wojny światowej wstąpiła w szeregi Armii Krajowej, a po powstaniu została osadzona w obozach jenieckich na terenie Niemiec. Po powrocie do kraju związała się z warszawskim teatrem „Syrena”. W latach 60. przeszła na emeryturę. Artystka zmarła 1 lipca 1994 r. w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu w Zerzniu.
Budynek został wzniesiony w 1890 roku przez toruńskiego rolnika Gottlieba Schütza. Ze względu na ograniczenia budowlane w rejonie fortecznym, dom wybudowano w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym. W latach 1918–1928 na pierwszym piętrze mieszkała wdowa Waleria Gross z córkami (w tym Heleną) i synem.
Dom stał przy ul. Polskiego Czerwonego Krzyża i groziła mu rozbiórka. Lata zaniedbań znacznie przyczyniły się do kiepskiego stanu historycznego obiektu. Na jego miejscu miał powstać parking przy nowym bloku. Planowane wyburzenie budynku wywołało szerokie poruszenie i dyskusję publiczną na temat trwającego niszczenia architektonicznego dziedzictwa Torunia. Po wpisaniu do rejestru zabytków nieruchomość przejął samorząd województwa. W 2022 roku dom został zinwentaryzowany i rozebrany, a jego elementy przewieziono na teren przy ul. Wola Zamkowa.
Dom Grossówny przed i po odbudowie w nowym miejscu. Fot. Google Maps i Urząd Marszałkowski w Toruniu
Ze względu na zły stan elementów drewnianych budynku konieczne było ich odtworzenie. Budowlańcom udało się za to częściowo uratować i wykorzystać XIX-wieczną cegłę. W ramach prac zamontowano nowe instalacje, wymieniono wszystkie tynki oraz stropy. Obiekt został wyposażony w windę i platformę dla osób z niepełnosprawnościami. Odbudowa była objęta ścisłym nadzorem konserwatorskim, a jej wykonawcą została firma Modern House Józefa Stasiaka z Raby Wyżnej. W przeniesionym budynku powstała instytucja pełniąca m.in. funkcję klubu, świetlicy, a także będąca miejscem pamięci po Helenie Grossównie oraz innej gwieździe przedwojennego kina, pochodzącej z Lipna, Poli Negri. Dofinansowanie na odbudowę domu otrzymało Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa z Regionalnego Programu Operacyjnego 2014-2020. Inwestorem zastępczym była spółka Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Regionalne.
Źródło: Urząd Marszałkowski w Toruniu, kujawsko-pomorskie.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Toruń | Renowacja
