Głównym zadaniem Muzeum Papiernictwa jest zabezpieczenie młyna papierniczego w celu zachowania zabytkowego obiektu dla przyszłych pokoleń. Jednym z najważniejszych projektów zrealizowanych w tym zakresie w latach 2021-2023, była renowacja zabytkowego pawilonu, stanowiącego główne wejście do muzeum.
Pawilon wejściowy jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów architektury dusznickiego młyna papierniczego – jako główne wejście stanowi swego rodzaju wizytówkę muzeum. Intensywność eksploatacji tej części obiektu, warunki atmosferyczne, bliskość rzeki oraz szlaku komunikacyjnego o wysokim natężeniu sprawiły, że stan pawilonu z roku na rok ulegał pogorszeniu. W celu pozyskania środków na projekt prac remontowych oraz wykonanie renowacji, muzeum w 2020 r. złożyło aplikację do programu MKiDN Ochrona Zabytków. Wkład własny zamierzano pozyskać z budżetu Województwa Dolnośląskiego. Pozyskane w 2021 r. środki okazały się znacznie mniejsze od potrzeb, co zmusiło muzeum do etapowania projektu. Ostatecznie okazało się, że całość prac trzeba było rozłożyć na lata: 2021, 2022 i 2023.
Odnowiony pawilon wejściowy. Fot. Archiwum Muzeum
W ramach I etapu prac zespół naukowców pod kierunkiem prof. dr hab. Rafała Eysymontta wykonał liczne badania pawilonu. Rozpoczęto również prace budowlano-konserwatorskie, skupiając się m.in. na usunięciu współczesnych tynków na parterze budynku, rozpoznając przy okazji strefy tynków historycznych. Po zdjęciu wtórnych tynków odkryto pozostałości pierwotnej dekoracji ścian w formie poziomych pasów. Dekoracja ta nawiązuje swoim charakterem do wystrojów renesansowych elewacji i pochodzi zapewne z XVII wieku. Związana jest zatem z najstarszym wystrojem ścian dolnej części pawilonu. Co niezwykle istotne, uznano że dolna część pawilonu istniała wcześniej niż dotąd sądzono, zatem datowanie powstania parteru pawilonu przesunięto z połowy XVIII wieku na XVII stulecie.
Pawilon w 1960 i obecnie. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Muzeum Papiernictwa w roku 2000 i 2024. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Muzeum Papiernictwa przed i po remoncie pawilonu wejściowego. Fot. Grzegorz Wysocki, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons i Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
W czasie prac zrealizowanych w 2021 r. zadbano również o stabilizację konstrukcji obiektu oraz konserwację drzwi wejściowych. W kolejnych etapach przeprowadzono m.in. liczne roboty zabezpieczające mury I piętra pawilonu, wzmocniono i zabezpieczono drewnianą konstrukcję ścian oraz dachu, poddano konserwacji zachowane fragment tynków oraz odwzorowano tynki podkładowe i historyczną formę stolarki okiennej. Jednym z najważniejszych osiągnięć zakończonych w 2024 roku prac, jest odtworzenie historycznej formy pełniącego rolę poczekalni dla zwiedzających łącznika pawilonu, gdzie pochodzące z lat 70. XX w. ściany z desek zastąpiono taflami szkła. Odnowiono również wnętrze pawilonu. Odtworzono tam tynki zewnętrzne i wewnętrzne, zmodernizowano instalację elektryczną i odgromową oraz instalację przeciwpożarową. W wyniku badań stratygraficznych zmodyfikowana została kolorystyka elewacji. Ponadto pawilon i łącznik zyskały nowe gontowe pokrycie dachu.
Pawilon wejściowy dawniej i obecnie. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Okno pawilonu przed i po renowacji. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Ozdobna plameta i lampa nad wejściem głównym dawniej i teraz. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Dzięki remontowi pawilonu, jego stan techniczny i estetyczny zbliżył się do stanu ze złotego okresu funkcjonowania młyna papierniczego, datowanego na przełom XVIII i XIX w. Ustalona na podstawie badań stratygraficznych kolorystyka ścian pawilonu (zarówno parteru jak i pierwszego piętra) zostanie powtórzona na budynku młyna papierniczego, w czasie planowanego na kolejne lata remontu elewacji całego obiektu. Najnowsze badania zwiększają wartość dusznickiej papierni jako obiektu referencyjnego w grupie zachowanych do dziś w Europie ok. 20 młynów papierniczych. Żadna z pozostałych zabytkowych papierni nie może poszczycić się tak wieloma reliktami świadczącymi o ich historii. To znacznie zwiększa szanse na sukces przygotowywanego zgłoszenia na listę UNESCO.
Wnętrze pawilonu wejściowego i łącznik przed i po renowacji. Fot. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Ogólna wartość przeprowadzonych prac wyniosła 1.951.831,99 zł brutto. Pozyskane środki pochodziły z budżetu Województwa Dolnośląskiego, ze środków dotacji MKiDN oraz z wkładu własnego Muzeum Papiernictwa.
Źródło: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
Zdjęcia: Archiwum Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju / Marta Borowiec-Greszta, Radosław Gliński, Maksymilian Guttfreund, Sławomir Huzarewicz Goplan-Art., Małgorzata Jakubiec, Krzysztof Jankowski, Maksym Mackiewicz, Maciej Szymczyk
Czytaj też: Zabytek | Renowacja | Metamorfoza | Muzeum | Drewno | Historia
