Czechnica jest wciąż działający obiekt znajdujący się w Siechnicach, zbudowany w 1910r. Niegdyś była sercem miejscowości, zatrudniała znaczącą część mieszkańców, miała funkcję miastotwórczą oraz była świątynią techniki XX wieku z wieloma innowacjami i rekordami. Ze względów ekologicznych w ciągu następnych 2 lat elektrociepłownia zostanie wyłączona z użytku i zastąpiona nową elektrownią zasilaną na gaz.
Czechnica jest pięknym, wartościowym zabytkiem pokazującym ważną część historii oraz pomnikiem rewolucji technologicznej. By przyciągnąć turystów i generować nowe zyski dla miasta przy jednoczesnym zachowaniu autentyczności zabytku, decyzją rady miasta jest przywrócenie kompleksu do dawnej świetności poprzez zaadaptowanie i modernizację obiektu na centrum rozrywkowe, kulturalne oraz edukacyjne.
TEMAT
Celem pracy jest adaptacja oraz modernizacja znacznej części elektrociepłowni Czechnica na obiekt związany z wodą oraz sportem. Projekt obejmuje wszechstronne poruszenie problemu: zaprojektowanie nowego budynku w miejscu przeznaczonych do wyburzenia T6 i T12, zaadaptowanie i renowację wartościowej konstrukcji chłodni kominowej T7 na centrum kulturalne, projekt zagospodarowania terenu wokół kompleksu łaźni oraz propozycje nowych funkcji dla obiektów istniejących.
IDEA
Główną ideą było harmonijne połączenie trzech głównych sfer człowieka: ciała, umysłu oraz ducha, a także stworzenie przestrzeni stymulującej wszystkie zmysły. Po dokładnym przestudiowaniu znaczenia, funkcji oraz architektury obiektów związanych z wodą na kartach historii poszczególnych epok podjęto decyzję o zaczerpnięciu inspiracji z miejsca, które miało znacznie głębsze duchowe znaczenie niż jedynie kąpiele. Tematem pracy konkursowej są łaźnie publiczne będące nawiązaniem do łaźni Starożytnego Rzymu. Termy rzymskie były miejscem służącym nie tylko kultowi religijnemu czy utrzymaniu higieny, ale stanowiły bardzo ważny punkt życia społecznego, oferujący szeroką gamę różnych atrakcji i uciech, charakteryzował je także silny związek z kulturą i sztuką.
W projekcie nawiązania oraz inspiracje architekturą historyczną nie są dosłownymi cytatami, a raczej próbą interpretacji i dostosowania do współczesnych czasów.
NAWIĄZANIE DO FUNKCJI RZYMSKICH ŁAŹNI PUBLICZNYCH W PROJEKCIE:
– Frigidarium – Basen Lodowy,
– Tepidarium – hala basenowa z apsydami,
– Caldarium – Basen Ognisty,
– Otoczenie zieleni – Basen Kwiatowy oraz Kwiatowe Schody,
– Natatio – park wodny na świeżym powietrzu,
– Oleoterion / Elaeothesium – pokoje masażu oraz olejowania,
– Sauny: sucha (laconica) i parowa (sudatoria),
– Palaestrae – siłownia, strefa fitness oraz siłownia na świeżym powietrzu,
– Sphaeristeria – boisko do gry w siatkówkę,
– Biblioteka – czytelnia na antresoli adaptowanej chłodni kominowej T7,
– Pokoje muzyczne – basen muzyczny w centralnej części zaadaptowanej chłodni T7 ze sceną i widownią, – Wystawy sztuki – kładka z wystawami sztuki w zaadaptowanej chłodni T7,
– Pokoje do gry w kości – szachy oraz gry planszowe w wodzie w zaadaptowanej chłodni T7,
– Bufet,
– Sklep.
WSPÓŁCZESNA INTERPRETACJA ORAZ NAWIĄZANIE DO ARCHITEKTURY RZYMSKICH ŁAŹNI PUBLICZNYCH:
– Apsydy z przeszklonym dachem oraz nisze z wodopojami,
– Sklepienia kolebkowe (beczkowe),
– Hypocaust – ogrzewanie podłogowe,
– Obejście ze schodami wokół całego kompleksu, – Rzędy kolumn,
– Fontanna,
– Monumentalna przestrzeń,
– Beton Rzymski,
– Gradacja temperatur poszczególnych pomieszczeń oraz basenów,
– Amfiteatralna widownia wokół basenu muzycznego,
– Tarasowy układ z najwyższym punktem w holu wejściowym i najniższym w basenie lodowym.
PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA TERENU
Układ urbanistyczny Elektrociepłowni Czechnica jest chaotyczny, a miejsce powstawania poszczególnych budynków podyktowane układem instalacji oraz urządzeń. W projekcie podjęta została próba uporządkowania przestrzeni wokół kompleksu łaźni oraz zaadaptowania poszczególnych obiektów i stref na nowo zaproponowane funkcje,
takie jak:
– tunel aerodynamiczny w istniejącym kominie K110,
– tężnia solankowa w chłodni kominowej T8,
– park wodny w miejscu zbiornika wodnego pozostałego po wyburzeniu chłodni kominowej T9,
– kawiarnia centrum poznawczego w części budynku T5,
– strefa sportu w miejscu wyburzonego budynku T10,
– oczyszczalnia wody basenów zewnętrznych w miejscu istniejących zbiorników wodnych oraz budynku U3,
– rzeźba wietrzna w przestrzeni pomiędzy chłodniami kominowymi T7 i T8,
– plac do wykorzystania do różnych wydarzeń,
– Schody Kwiatowe z donicami w ich konstrukcji łączące Strefę Ducha projektowanego budynku z zewnętrzem.
Fontanna przed wejściem rozpoczyna oś wodną, która biegnie przez budynek i kończy się na zewnętrznym parku wodnym. Nad kompleksem elektrowni ciągną się kratownicowe kładki wzdłuż których poprowadzone są instalacje oraz które zapewniają szybką komunikację pomiędzy poszczególnymi budynkami. W projekcie nawiązano do nich, zaproponowany jednak został nowy układ oraz funkcja – zapewnienie dostępu do zjeżdżalni aquaparku oraz do dachów poszczególnych budynków. W projekcie zagospodarowania terenu, by urozmaicić industrialny charakter przestrzeni, zaproponowano znaczną powierzchnię obszaru biologicznie czynnego (zieleni).
ZAPROJEKTOWANA TOPOGRAFIA TERENU
Poziom budynku oraz chłodni został podniesiony ze względu na istniejącą konstrukcję chłodni kominowej. Żeby jej nie naruszyć, utrzymano dystans min. 1 m między fundamentem chłodni a nowo projektowanymi elementami. Obejście całego kompleksu jest na wysokości parteru chłodni i nowoprojektowanego budynku. W celu osiągnięcia dostępnych i przyjaznych dla wszystkich przestrzeni oraz wyrównania różnic wysokości pomiędzy obejściem wokół budynku, strefą wejściową oraz gruntem zastosowano grę terenu ze spadkami nie większymi niż 5% (według prawa polskiego pochylenie do 5% jest definiowane jako chodnik, nie pochylnia) zamiast tradycyjnych pochylni. Taki spadek przecina również schody prowadzące do głównego wejścia kompleksu łaźni. Wewnątrz zaadaptowanej w projekcie Chłodni Kominowej T7 kładka prowadząca na antresolę ma również 5% nachylenia.
MPZP
Temat związany jest z konkursem na adaptację i modernizację Elektrociepłowni Czechnica organizowanym przez Kogenerację oraz Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej. Praca spełnia wymagania Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego oraz wytyczne konkursowe narzucone przez Konserwatora Zabytków, Architektów zaangażowanych w modernizację oraz Radę Miasta.
NOWO PROJEKTOWANY BUDYNEK
1. Bryła
Zastosowano kontrast pomiędzy istniejącym kompleksem elektrociepłowni a projektowanym budynkiem poprzez dobranie innych form, materiałów oraz kolorów. Jedną z głównych idei było wyeksponowanie reprezentacyjnych funkcji na parterze oraz antresolach za pomocą przeszkleń, natomiast wszystkie funkcje służące do obsługi kompleksu (administracja, szatnie, pomieszczenia techniczne) zostały ukryte na kondygnacji podziemnej. Budynek składa się z dwóch traktów (wnętrz), jednego głównego, drugiego mniejszego, służącego jako komunikacja. Obydwa tak wydzielone wnętrza na całej długości przykryte są sklepieniami kolebkowymi (beczkowymi), które wyeksponowane są we wnętrzu, natomiast na zewnątrz, by uprościć bryłę, ukryte zostały za ścianą attykową.
W przekrój większego (głównego) traktu wpisane jest idealne koło dominujące całą przestrzeń, które podkreśla dodatkowo kula „zawieszona w powietrzu” (oparta w rzeczywistości na 4 słupach) nad Basenem Mgły i Deszczu. Złudzenie lewitowania daje gęsta mgła unosząca się z dysz ciśnieniowych ukrytych w kuli. Sfera ta emanuje na całej powierzchni delikatnym światłem, nawiązując blaskiem oraz kolorem do Księżyca, który jest silnie związany z wodą na Ziemi (pływy morskie). Geometria większego wnętrza dopełniona jest oknem w kształcie idealnego koła wpisanego w tylną (północną) elewację oraz półkolem wpisanym w elewację frontową (południową). Zaprojektowanie w taki sposób północnej ściany było możliwe dzięki obniżeniu poziomu terenu aż do podziemnej kondygnacji Kwiatowymi Schodami.
Widownia znajdująca się wewnątrz w strefie wejściowej obniżona została w stosunku do poziomu wejścia w celu odsłonięcia i wyeksponowania basenu sportowego dla wchodzących użytkowników budynku. Antresola, na której znajduje się siłownia, zaprojektowana została w kształcie podkowy tak, by wyeksponować w pełni kulę Księżyca dla przechodniów na zewnątrz. Świetliki w sklepieniu imitują gwiazdy i nawiązują do tureckich łaźni, tzw. Hammamów, w których tradycyjnie stosowano taką formę. Są one podświetlone światłem LED, by wieczorem również spełniały funkcję doświetlenia obiektu. Przezroczyste kule zawieszone w powietrzu to absorbery akustyczne z PVC imitujące bańki mydlane. Wszystkie ściany parteru budynku oraz chłodni zostały w pełni przeszklone i otoczone obejściem ze schodami nawiązującym do budowli Starożytnego Rzymu.
Na wschodniej elewacji, przy mniejszym z traktów, zaprojektowano absydy usytuowane naprzemiennie (gra pełni i pustki) względem parteru i piętra z przeszklonymi dachami jako kolejna forma reinterpretacji bryły starożytnych term. Forma przestrzenna większego traktu nawiązuje do architektury rewolucyjnej Étienne-Louis Boullée, zarówno wnętrzem hali basenowej ze sklepieniem kolebkowym (Biblioteka Królewska), jak i iluminującą kulą zawieszoną pośrodku przestrzeni (Mauzoleum Newtona). Surowa forma oraz ekspozycja betonu jako materiału konstrukcyjnego zarówno we wnętrzach, jak i na zewnątrz nawiązują do architektury Louis’a Kahn’a.
2. Konstrukcja i wykończenia
Całość konstrukcji nowego budynku (fundamenty, ściany, słupy, stropy, sklepienia przykrywające budynek na całą długość) oraz basenów zaprojektowana została jako struktura żelbetowa w technologii betonu wodoszczelnego (TBW). Wszystkie ściany, słupy i sklepienia wewnątrz wykończone są białym betonem architektonicznym ze wzorem odbitego szalunku, z domieszkami poprawiającymi wygląd, elastyczność oraz odporność materiału, i zabezpieczone są odpowiednimi żywicami. Podłogi wykończone są bielonymi deskami dębowymi zabezpieczonymi żywicą jako materiał ciepły kontrastujący z chłodem betonu (przestrzeń multisensoryczna).
Wszystkie zewnętrzne ściany elewacji wykończone są płytami włókno – cementowymi o kolorze białego betonu z odbitym szalunkiem, który nawiązuje do drewna wykańczającego adaptowaną chłodnię kominową T7 (inwersja). Absydy wykończone są białym betonem architektonicznym z odbitym szalunkiem oraz odpowiednimi domieszkami poprawiającymi wygląd i trwałość materiału. Księżycowa Kula zaprojektowana została w konstrukcji stalowej, południkowo-równoleżnikowej. Sklepienia dociążone są betonowymi ścianami attykowymi z autorskim profilem attyki oraz wylanym betonem (obrazuje to przekrój poprzeczny A-A na planszy nr 8.) z pustką w środku na instalacje w celu optymalizacji konstrukcji. Urządzenia centrali wentylacyjnej znajdują się pod stalowym podwyższeniem na panele fotowoltaiczne nad mniejszym sklepieniem. Miejsce na pozostałe urządzenia oraz pomieszczenia techniczne przewidziane zostało na kondygnacji podziemnej. Kanały wentylacyjne znajdują się w mniejszych betonowych absydach na ścianach wschodniej i zachodniej.
3. Funkcja
Zasadniczo w nowoprojektowanym obiekcie mieszczą się dwie odrębne funkcje: zespół basenowy oraz siłownia. Goście wchodzący do głównego holu wejściowego, mieszczącego kawiarnię oraz widownię, mogą zejść jedynie w dół po „brudnej ścieżce” (schody nożycowe). Na kondygnacji podziemnej mieszczą się szatnie siłowni, administracja (doświetlona światłem naturalnym przez patio), szatnie basenowe, pomieszczenia do obsługi budynku oraz Strefa Ducha.
Użytkownicy basenu oraz siłowni kierują się do strefy sprzedaży karnetów połączonej ze sklepem. Goście siłowni następnie wracają przez klatkę schodową, kierują się do przechodniej szatni, gdzie zmieniane jest obuwie i kierują się na „ścieżkę czystą” schodami nożycowymi lub windą na pierwsze piętro, gdzie znajduje się antresola z siłownią, w pełni otwarta na hol wejściowy. Goście basenu kierują się na północ przez przejściowe przebieralnie, sanitariaty, natryski i basen odkażający do poczekalni i klatki schodowej, z której mogą wejść na górę, do głównej hali basenu lub na zachód, do podziemnej Strefy Ducha mieszczącej: sauny (kąpiele parowe), basen lodowy, basen ognisty oraz basen kwiatowy. Basen lodowy zaprojektowany został w bezpośrednim kontakcie z saunami oraz basenem ognistym i jest przeznaczony do morsowania.
Przez cały rok jego temperatura wody wynosi około 10-15 stopni Celsjusza. Basen ognisty jest najgorętszym spośród wszystkich basenów (40-45 °C), nad nim wycięte zostały otwory w stropie (zabezpieczone sztywną, metalową siatką) tak, by powietrze miało temperaturę taką jak na zewnątrz. Basen kwiatowy (30-35 °C) opiera się na aromaterapii, przez wypustki w ścianach wpuszczane są kwiatowe aromaty, które mają na celu zrelaksować i leczyć. Wszystkie pomieszczenia z basenami Strefy Ducha otwierają się poprzez przeszklenia na Schody Kwiatowe, w konstrukcji których zamontowane są donice z kwiatami.
Basen lodowy oraz donica z kwiatami jako najszerszy ostatni stopień są naturalnymi barierami między strefą basenu oraz zewnętrzem. Na parterze mieści się Strefa Ciała z basenem sportowym, Basenem Mgły i Deszczu oraz basenem dziecięcym. Basen Mgły i Deszczu jest strefą stymulującą wszystkie zmysły, która pozwala całkowicie zanurzyć się w doznaniach. Biały szum kropel deszczu i dysz ciśnieniowych zagłuszają wszystkie inne dźwięki, biała, gęsta mgła i krople wody odcinają zmysł wzroku, każą zanurzyć się w nowych doznaniach – dotyku chłodnych kropel i pary, smaku wody na języku oraz zapachu mgły wciąganej wraz a powietrzem przez nos. Ludzie w tym basenie są jak dzieci we mgle, błądzą i odnajdują się.
Apsydy dostępne z mniejszego traktu kryją na parterze mniejsze baseny z gorącą wodą (basen solankowy, basen perłowy i basen leczniczy). Na pierwszym piętrze z antresoli dostępne jest wejście do środka Kuli Księżycowej, gdzie mieści się Strefa Jogi, Medytacji oraz Tai Chi, a wszystkie potrzebne akcesoria do ćwiczeń schowane są w konstrukcji ławek wewnątrz sfery. Przy łączniku nowo projektowanego budynku oraz zaadaptowanej chłodni kominowej zlokalizowany jest bufet dostępny dla gości basenu. Na pierwszym piętrze znajduje się również pomieszczenie pielęgniarki. Wejście dla pracowników basenu znajduje się od strony zachodniej, przez schody lub rampę prowadzącą na kondygnację podziemną z poziomu terenu, z szatniami dla pracowników, sanitariatem i pomieszczeniem socjalnym.
CHŁODNIA KOMINOWA T7
1. Bryła oraz konstrukcja
Dwunastoboczna chłodnia kominowa T7 składa się z dwóch głównych struktur: konstrukcji żelbetowej – fundamentu pierścieniowego, słupów oraz wieńczącego ją pierścienia, na którym oparty jest drugi rodzaj konstrukcji – stalowy szkielet kratownicy utrzymujący opierzenie z blachy trapezowej. Prawdopodobnie żelbet jest słabo zbrojony ze względu na niedobór stali w czasach, gdy budowano chłodnię. W projekcie zachowano istniejącą żelbetową konstrukcję chłodni kominowej odpowiednio zabezpieczoną przed wilgotnym klimatem oraz zaproponowano wzmocnienie, częściową lub całkowitą wymianę stalowej kratownicy na identyczną, a całość wyeksponowano, stosując szczerość materiałów oraz konstrukcji. Na rysunkach wyróżniono ciemnym kolorem istniejące elementy oraz jasną szarością nowo projektowane. Pierwotnie chłodnia kominowa wykończona była drewnem oraz miała inną formę niż obecnie, dlatego zaproponowano wymianę obecnego wykończenia blachą trapezową na oryginalne, drewniane (panele warstwowe).
Wokół konstrukcji chłodni zaprojektowana została rwąca rzeka, a między oryginalnymi kolumnami mniejsze baseny z różnymi atrakcjami jak szachy w wodzie, gry planszowe czy hydromasaże. Żeby taki zabieg był możliwy, cała nowoprojektowana część chłodni została podniesiona w stosunku do terenu, by nie naruszać istniejących fundamentów pierścieniowych. Przyjęto, że fundament jest posadowiony na głębokości 1,5-2m poniżej poziomu gruntu. Przy projektowaniu basenów oraz innych elementów budowlanych zachowano odległość min. 1m dystansu między istniejącym fundamentem oraz przyjęto, że nie można budować pod kątem 45° poniżej. Rzeka wokół chłodni obudowana została tak, by nawiązać do pierwotnego charakteru bryły chłodni, ale w nowoczesny sposób. Dach chłodni jest przeszklony (potrójne szklenie) w systemie lekkiej kratownicy, by osiągnąć specyficzną grę światła i cienia, uzyskać lepsze doświetlenie światłem naturalnym oraz zapewnić osobom kąpiącym się w centralnym basenie muzycznym widok na niebo. Ściany chłodni są w pełni przeszklone, by zapraszać przechodniów z zewnątrz do środka.
Przestrzeń chłodni zdominowana jest silnie kształtem koła wpisanego w rzut, za którym podążają wszystkie projektowane elementy. Zachowano charakter przestrzeni wewnątrz chłodni, by była ona monumentalna i otwarta. Kładka prowadząca na antresolę po wewnętrznej stronie istniejących słupów podporządkowuje się swoim kształtem przestrzeni chłodni, podobnie jak rzeka i basen muzyczny. Mocowana jest ona tak jak antresola – częściowo wspornikowo na istniejących żelbetowych słupach chłodni, a częściowo podparta jest z drugiej strony na słupach stalowych ze względu na prawdopodobnie słabe zbrojenie oryginalnych słupów. Nad basenem unosi się reflektor akustyczny w kształcie przezroczystej wypukłej soczewki ze szkła akrylowego, by poprawić akustykę przestrzeni i zapewnić lepsze doznania muzyczne występów. Zaproponowano oddzielenie dolnej przestrzeni chłodni w miejscu, gdzie kończy się konstrukcja żelbetowa oraz gdzie umieszczony jest reflektor akustyczny od jej górnej części, by ograniczyć konieczność ogrzewania zbyt dużej przestrzeni, a w efekcie narażania inwestora na większe koszty. Chłodnia zarówno na poziomie parteru, jak i antresoli połączona jest bezpośrednio z nowo projektowanym budynkiem, jest ogrzewana i dostępna do użytkowania przez cały rok.
2. Funkcja
Chłodnia stanowi strefę kultury (umysłu) projektowanego kompleksu. Na parterze centralnie umieszczony został basen muzyczny ze sceną pośrodku dostępną przez rozmontowywaną kładkę, zapewniając możliwość występów
i muzyki na żywo. Wokół sceny w wodzie dostępne są siedziska dla widzów. Wokół chłodni płynie rzeka
z dodatkowymi, płytszymi basenami między istniejącymi słupami zapewniającymi takie atrakcje jak: szachy w wodzie, gry planszowe czy hydromasaże. Na kładce prowadzącej na antresolę mieści się wystawa sztuki odpowiednio przygotowanej i zabezpieczonej przed wilgocią i ciepłem. Na antresoli mieszczą się: strefa masażu, czytelnia z półkami na książki, strefa fitness, strefa relaksu oraz wystawy sztuki. W projekcie zastosowano liczne rozwiązania poprawiające akustykę przestrzeni oraz zaproponowano również liczne rozwiązania przyjazne środowisku (ekologia).
Uczelnia: Politechnika Wrocławska / https://pwr.edu.pl
Autor: mgr inż. arch. Patrycja Janiszewska
Promotor: dr inż. arch. Marek Lamber
Obrona magisterska, data obrony: 22.07.2021
Warto dodać, że praca autorstwa Patrycji Janiszewskiej została nagrodzona 3. miejscem w konkursie na przeprojektowanie elektrowni CZechnica. Poniżej uzasadnienie projektu: Nagrodę przyznano za spektakularne rozwiązanie łaźni publicznych jako nowego obiektu w zespole EC Czechnica. Uwagę jury zwróciła klarowna propozycja architektoniczna o silnym wyrazie formalnym, nieprzytłaczająca jednak sąsiedniej zabudowy. Doceniono atrakcyjny program funkcjonalny budynku – baseny wewnętrzne i zewnętrzne oraz pomysłową adaptację chłodni kominowej jako charakterystycznego elementu założenia. Projekt wyróżnił się sugestywnym przedstawieniem graficznym za pomocą ekstrawaganckich wizualizacji.
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Metamorfoza | Ciekawostki | Portfolio |Urbanistyka
źródło: materiał prasowy / Patrycja Janiszewska
