Kościół świętego Macieja w Orlu ma bogatą historię. Jego początki sięgają już XV wieku. Przez setki lat budynek był kilkukrotnie niszczony i odbudowywany, aż wreszcie w 2024 r. trafił do rejestru zabytków.
O wpisie do rejestru zabytków poinformował Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu. Ochronie podlega nie tylko budynek, ale też przykościelny cmentarz. Orle to osada położona w powiecie nakielskim w gminie Mrocza. Mieszka tu ok 150 osób.
Kościół św. Macieja zbudowany został w latach 1442-1452 w stylu gotyckim. Już od samego początku miał jednonawową formę pozbawioną wieży. Konstrukcja była podparta szkarpami. Do XVI wieku był kościołem parafialnym, jednak później przez trzysta lat był jedynie kaplicą należącą do parafii w Zabartowie.
Budynek ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Odbudowano go i służył do czasu wybuchu wojen napoleońskich. Świątynia straciła wtedy dach i w takiej formie czekała do 1866 r., kiedy ją odbudowano i powiększono. Wtedy też wykonano sklepienie, które zachowało się do dzisiaj.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu wskazuje, że okres świetności kościoła przypada na czas, kiedy Orle należało do rodziny Koczorowskich, czyli od końca XVIII wieku do II wojny światowej.
Na cegle widoczny jest napis z rokiem 1861, wtedy rozpoczęła się restauracja zniszczonej świątyni:
Kościół p.w. św. Macieja posiada wysokie walory artystyczne. Zachował autentyczną, ukształtowaną w kilku okresach historycznych substancję materialną architektury oraz integralnie z nią związane elementy wystroju architektonicznego wnętrza. Bryłę budynku cechują właściwe niewielkim świątyniom wiejskim proporcje, gdzie dach i szczyty stanowią około połowy wysokości całej budowli. Pomimo nadbudowy w XIX wieku, kościół cechuje spójność kompozycyjna starej, jeszcze gotyckiej i nowej części. Masywna i optycznie ciężka dolna część budynku została zrównoważona poprzez wysokie, ceglane, rozczłonkowane blendami szczyty, które z jednej strony, z uwagi na zastosowany i pozostawiony w ekspozycji budulec – cegłę oraz wprowadzoną artykulację – blendy, stanowią czytelne odwołanie do architektury gotyckiej, z drugiej strony, poprzez wprowadzenie spływów, nadają bryle i szczytowym elewacjom walor lekkości – opisuje Izabella Brzostowska, inspektor ochrony zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.
Świątynia wraz z przylegającym do niej cmentarzem są charakterystycznym elementem krajobrazu Orla. Kameralna zabudowa i rosnące w pobliżu stare drzewa sprawiają, że miejsce wygląda niezwykle malowniczo.
zdjęcia: I. Brzostowska
źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu
Czytaj też: Zabytek | Architektura sakralna | Cegła | Detal | Historia | whiteMAD na Instagramie
