Historyczny układ urbanistyczny i zespół budowlany Osiedla Muranów Południowy został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego jako unikalne w skali światowej osiedle-pomnik. To wielki sukces mieszkańców i aktywistów miejskich!
Osiedle ostało wzniesione w latach 1949 – 1956 jako południowa część ówczesnej śródmiejskiej dzielnicy mieszkaniowej. W 1948 r. Zakład Osiedli Robotniczych (ZOR) powierzył realizację projektu prof. arch. Bohdanowi Lachertowi. Teren pokryty był częściowo 3-metrową warstwą gruzów Getta Warszawskiego i stanowił wyzwanie dla projektantów – nie dawał punktu zaczepienia architektonicznego, ale w związku z tym pozostawiał swobodę projektu. Jedynym odnośnikiem w planowaniu była zachowana infrastruktura podziemna oraz budowana Trasa W-Z i N-S. Osiedle Muranów Południowy jednak w znacznej części odtwarza przebieg ulic dawnej dzielnicy Północnej, wyznaczonych właśnie na podstawie zachowanej podziemnej infrastruktury.
Panorama Muranowa – zdjęcie (skan) pochodzi z tygodnika Stolica nr 40 (1659) 07.10.1979
Celem wznoszonego osiedla było połączenie aspektów praktycznych i ideowych. W architekturze i planowaniu wprowadzono modernistyczne rozwiązania. Osiedle wznoszono dla 40 tysięcy robotników, o standardzie niedostępnym dla nich przed wojną. Ponadto Muranów, wzniesiony na gruzach getta, był pomyślany jako miejsce pamięci – symboliczne „osiedle-pomnik”. Zabudowania były wznoszone na nasypach gruzowych tworzących układy tarasowe. Ponadto gruz wykorzystano jako materiał budowlany.
Część Muranowa Południowego w 1935 i 2021 roku. Źródło: mapa.um.warszawa.pl
Osiedle do dziś zachowało swoje oryginalne założenie urbanistyczne. Tworzą je budynki mieszkalne – klatkowce, punktowce, galeriowce, wieżowce oraz użyteczności publicznej – szkoły, przedszkola, żłobki, kino, położone pomiędzy zabudową mieszkalną. Powyższy układ funkcjonalno-przestrzenny osiedla zachował w większości oryginalne ciągi komunikacji poziomej. Ponadto w pełni czytelny jest układ zieleni skwerów, zieleńców, szpalerów ulicznych. Wartości historyczne przedmiotowego osiedla wynikają z faktu, iż zostało ono wzniesione w miejscu zburzonego getta warszawskiego. Nowa zabudowa stanowi miejsce pamięci o tragedii Holokaustu. Osiedle jest zarazem miejscem codziennego życia nowych mieszkańców. Wartością historyczną jest także związek z projektantem założenia – Bohdanem Lachertem – oraz ponadczasowość jego koncepcji i projektu urbanistyczno-budowlanego. Muranów Południowy był osiedlem eksperymentalnym i dokumentuje rozwój polskiej architektury drugiej poł. XX w.
Wartości artystyczne wynikają z połączenia stylowego socrealizmu z modernistycznym funkcjonalizmem. Osiedle cechuje się niepowtarzalną koncepcją przestrzenną „miasta-ogrodu”. Wartości naukowe wynikają zaś z faktu, iż podczas budowy Muranowa zostały wdrożone nowe technologie, takie jak gruzobetonowe pustaki, prefabrykowany detal rzeźbiarski, fluatowanie murów oraz nowe metody budowania, obejmujące metodę potokową oraz domy – szybkościowce. Ta pionierska realizacja na stałe wpisała się w rozwój architektury drugiej poł. XX w. i jest świadectwem m.in. zastosowania ówczesnych wizji urbanistycznych oraz powojennych technologii.
Nowy stan prawny uchroni osiedle przed niekontrolowanym dogęszczeniem przestrzeni między budynkami (na taki pomysł wpadł proboszcz miejscowej parafii św. Augustyna) i wprowadzi ściślejsze normy dot. wykonywania remontów i innych przekształceń budynków. W zamian za to mieszkańcy będą mogli ubiegać się o dodatkowe finansowanie dla wykonywanych prac, w czym wspomoże ich budżet państwa.
Źródło: Miasto Jest Nasze, mwkz.pl
Czytaj też: Architektura | Osiedle | Urbanistyka | Zabytek | Warszawa | Architektura w Polsce
