Najmłodszy zabytek w Polsce - Votum Aleksa - Kaplica w Tarnowie nad Wisłą

Najmłodszy zabytek w Polsce. Kaplica w Tarnowie ma zaledwie 11 lat!

Najmłodszy zabytek w Polsce znajduje się w Tarnowie, nieopodal Garwolina. Jest nim tzw. Votum Aleksa, czyli drewniana kaplica, która powstała na prywatnej działce. Nietypowy budynek został właśnie wpisany do rejestru zabytków województwa mazowieckiego. Konserwator docenił prekursorski charakter tej niewielkiej realizacji z 2011 roku! 

Drewniana kaplica w Tarnowie – Votum Aleksa

Budynek, o którym mowa powstał w 2011 roku na prywatnej działce. Inwestorem i właścicielem jest prywatny darczyńca. Obiekt nazywany jest kaplicą, choć w dosłownym znaczeniu nią nie jest, bowiem kapliczka nigdy nie została konsekrowana. Obiekt wykorzystywany był jako magazyn fundacji prowadzonej przez właścicieli. Obecnie stan budynku nie jest najlepszy. Prosta, minimalistyczna bryła wykonana jest niemal w całości z drewna i betonu, a sam obiekt był jedną z 45 realizacji, które w 2011 roku walczyły o najbardziej prestiżową nagrodę architektoniczną w Europie – EU Miesa van der Rohe Award.

Votum Aleksa wpisana do rejestru zabytków

Wpisanie kaplicy z Tarnowa do rejestru zabytków i sprawienie, że obiekt jest to obecnie najmłodszy zabytek w Polsce, wzbudziła sporo kontrowersji. Obiekt ma zaledwie 11 lat, a zabytki raczej kojarzą nam się z kilkusetletnimi obiektami. Nieco inaczej jest w tym przypadku. Poniżej zamieszczamy uzasadnienie konserwatora, wydane 1 grudnia 2022 roku:

Objęcie budynku indywidualną ochroną w formie wpisu do rejestru zabytków uzasadnia jego prekursorski charakter oraz nowatorstwo polegające m. in. na połączeniu minimalistycznej formy z półdziką naturą użytą jako tworzywo architektoniczne. To skrajnie minimalistyczne, skromne i oszczędne dzieło zaplanowane jako miejsce kultu i kontemplacji może dać początek kolejnym, dobrym przykładom współczesnej architektury sakralnej w Polsce. Trafne, proporcje, użycie światła, krajobrazu miejsca i konstrukcji jako elementów świadomie komponujących architekturę, wizualne wartości wynikające z organizacji osi północ-południe, linearny, dekoracyjny, rytmiczny charakter przestrzeni wnętrza decydują o jego wysokiej wartości artystycznej – podkreśla mazowiecki konserwator profesor Jakub Lewicki.


Wierzę, że wpis kaplicy w Tarnowie ochroni tę budowlę i zachowa ją jako wybitne dzieło architektury drewnianej, tak jak wpis dworca centralnego uratował ten budynek przed planowaną rozbiórką. Wpis umożliwi ratowanie kaplicy przez dotowanie remontu tego zabytku i jednocześnie wybitnego dzieła architektury drewnianej, które jest i będzie wymieniane we wszystkich opracowaniach architektury drewnianej w Polsce – tłumaczy.

Jak się okazuje, w Polsce jest więcej “młodych zabytków”. Przykładem może być cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy w Białym Borze powstała w 1997 roku (proj. Jerzy Nowosielski, Bogdan Kotarba). W dniu wpisania cerkwi do rejestru, świątynia miała 22 lata (przypomnijmy, Votum Aleksa ma 11 lat).

Według polskiego prawa, obiekt wpisany do rejestru pownien prezentować szczególną wartość artystyczną, naukową lub historyczną, ale też stanowić świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia. Profesor Lewicki uzasadnia to tak: Budynek jest dziełem minionej epoki, gdyż jest jednym z ostatnich przykładów drewnianej architektury sakralnej wznoszonej na ziemiach polskich od kilkuset lat i jest świadectwem bardzo wysokiego poziomu artystycznego tej architektury. Obecnie działalność inwestycyjna w dziedzinie drewnianej architektury sakralnej wyróżniającej się wysokimi wartościami artystycznymi praktycznie wygasła.

źródło: Kaplica w Tarnowie (https://www.facebook.com/people/Kaplica-w-Tarnowie)/ zdjęcia: Jakub Certowicz (https://jakubcertowicz.pl)

Czytaj też: Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Zabytek | Ciekawostki