Powstanie Agencja Rewitalizacji Dziedzictwa. Jakie będzie mieć cele i uprawnienia?

·3 marca 2023

Agencja Rewitalizacji Dziedzictwa będzie nowym podmiotem powołanym do życia w celu “prowadzenie prac konserwatorskich w niszczejących zabytkach i nadawanie im funkcji użytkowej.”. Pomysł ma zarówno zwolenników, jak i krytyków, bowiem według zapowiedzi ministra Piotra Glińskiego, agencja “będzie miała możliwość przejmowania prawa własności zabytków, z którymi właściciele nie są w stanie sobie poradzić. Ma także poszukiwać możliwości finansowania programów rewitalizacyjnych w dużych miastach we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego”. Ten zapis budzi kontrowersje, bowiem może umożliwić przejmowanie przez państwo zabytkowych obiektów. Jak tłumaczą przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, cele agencji są inne.

„Zabytki to mechanizm prorozwojowy, dlatego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego prawie trzykrotnie zwiększyliśmy nakłady na wspieranie projektów mających na celu ochronę zabytków w kraju i uruchomiliśmy Rządowy Program Ochrony Zabytków w ramach Polskiego Ładu. Kolejnym etapem reformy polityki prozabytkowej będzie powołanie Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa” – powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński w czasie spotkania z udziałem szefa Kancelarii Premiera Marka Kuchcińskiego, samorządowców i środowisk kultury, które odbyło się w Przemyskim Towarzystwie Kulturalnym. Podczas wydarzenia zaprezentowano działania MKiDN w obszarze ochrony i rewitalizacji zabytków, w tym m.in. założenia dot. planu powołania Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał, że w 2022 r. budżet programu „Ochrona zabytków” osiągnął rekordową kwotę 220 mln zł. Wskazał również na ogłoszony pod koniec ubiegłego roku Rządowy Program Odbudowy Zabytków, w ramach którego z budżetu państwa na odbudowę zabytków zostanie przeznaczone 3 mld zł.

Kolejnym etapem reformy polityki prozabytkowej będzie powołanie Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa, do czego przygotowywaliśmy się od dawna. Powołaliśmy Narodowy Fundusz Ochrony Zabytków, gdzie wpływają środki pochodzące m.in. z nakładanych przez sądy. To wszystko jednak nie rozwiązywało podstawowych problemów właścicieli zabytków nie mających środków na to, aby odnowić zapomniane dwory czy obiekty znajdujące się na obszarze parków narodowych lub uczelni wyższych – poinformował prof. Piotr Gliński.

Wicepremier wskazał, że Agencja będzie wspierać rewitalizację zabytków dużej skali, a więc także zabytkowych miast, takich jak Przemyśl, Łódź, Bytom czy Wałbrzych, które wymagają wsparcia z budżetu centralnego.

Agencja będzie miała możliwość przejmowania prawa własności zabytków, z którymi właściciele nie są w stanie sobie poradzić. Ma także poszukiwać możliwości finansowania programów rewitalizacyjnych w dużych miastach we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. To będzie nowoczesna instytucja, która rozwiąże znaczną część problemów z obszaru ochrony zabytków – przekazał szef resortu kultury.

Prof. Piotr Gliński zwrócił uwagę, że w ciągu ostatnich siedmiu lat ze środków publicznych znajdujących się w dyspozycji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrealizowano 6 272 inwestycje, z których ponad 4 500 było związanych z ochroną zabytków.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego wyjaśnił, że działalność niedawno powołanego Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków dopełnia realizacji zadań Departamentu Ochrony Zabytków MKiDN oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Zaznaczył, że to właśnie Instytut jest odpowiedzialny za tworzenie Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa.

Dyrektor Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków dr Michał Laszczkowskipodkreślił, że samorządy i prywatni właściciele są zainteresowani tym, żeby należące do nich zabytkowe obiekty zyskiwały na atrakcyjności, ale skala takich przedsięwzięć często przerasta ich możliwości. Często przeszkodą są również skomplikowane kwestie własnościowe.

Ustawa o Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa ma umożliwić rozwiązanie tych problemów. Dzięki Agencji będziemy mogli chronić krajobraz kulturowy, nadawać obiektom nowe funkcje i tworzyć produkty turystyczne – powiedział dyrektor Laszczkowski.

Agencja Rewitalizacji Dziedzictwa

Głównym zadaniem Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa ma być prowadzenie prac konserwatorskich w niszczejących zabytkach i nadawanie im funkcji użytkowej. Agencja zajmie się przede wszystkim rewitalizacją zabytkowych miast, renowacją cennych obiektów historycznych, a tym samym przywracaniem walorów krajobrazu kulturowego. Będzie prowadzić projekty zarówno samodzielnie, jak i we współpracy z właścicielami budynków.

Jednym z kluczowych rozwiązań, proponowanych w Ustawie o Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa, jest stworzenie Państwowego Zasobu Zabytkowego, obejmującego najcenniejsze obiekty. Pozostałe, po przejęciu przez agencję i przeprowadzeniu prac konserwatorskich, będą mogły być przekazywane samorządom lub sprzedawane podczas publicznych licytacji. Powołanie Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa stworzy także możliwości inwestycji w turystykę historyczną.

Wsparcie MKiDN dla ochrony zabytków

Ochrona polskich zabytków jest jednym z priorytetów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dlatego od 2016 r. budżet programu – w odpowiedzi na rosnące potrzeby i coraz większe zainteresowanie wnioskodawców – jest co roku systematycznie zwiększany. W 2022 r., dzięki staraniom wicepremiera Piotra Glińskiego, osiągnął rekordową kwotę 220 mln zł – ponad dwukrotnie wyższą niż w 2016 r. (93 mln zł).

W ubiegłym roku, w ramach założeń Polskiego Ładu, wprowadzono również ulgę podatkową dla prywatnych właścicieli zabytkowych nieruchomości, a także ogłoszono Rządowy Program Odbudowy Zabytków, w ramach którego na odbudowę zabytków zostanie przeznaczone 3 mld zł.

Jak oceniacie powołanie Agencji Rewitalizacji Dziedzictwa? Dajcie znać w sondzie!